و معناى آيه اين است كه ما نوجوانانى از جنس بشر نيستيم بلكه فرستادگانى هستيم براى عذاب اين قوم و هلاك كردنشان پس تو خود و اهلت را نجات بده، شبانه تو و اهلت در قطعهاى از همين شب حركت كنيد و از ديار اين قوم بيرون شويد كه اينها در صبح همين شب به عذاب الهى گرفتار گشته هلاك خواهند شد و بين تو و صبح، فرصت بسيارى نيست و چون حركت كرديد احدى از شما به پشت سر خود نگاه نيندازد.بعضى «1» از مفسرين گفتهاند مراد از كلمه" التفات" توجه و ميل به مال و اثاث است، خواستهاند بگويند از متاعهايى كه در اين شهر هست چيزى با خود نبريد و يا التفات به معناى تخلف از حركت شبانه است ليكن اين دو احتمال چيزى نيست كه انسان به آن التفاتى بكند.
" إِلَّا امْرَأَتَكَ إِنَّهُ مُصِيبُها ما أَصابَهُمْ"- از ظاهر سياق برمىآيد كه اين جمله" استثناء از كلمه" أهلك" باشد نه از كلمه" أحد" چون اگر از كلمه" أحد" باشد، معناى آيه چنين مىشود: " و كسى از شما هنگام رفتن به پشت سر خود نگاه نكند مگر همسرت" و اين معنا درست به نظر نمىرسد چون دنبالش مىفرمايد:" زيرا كه او به همان عذابى مىرسد كه آنها به آن خواهند رسيد" و اين جمله علت استثناء همسر او را بيان مىكند، و خداى تعالى در جاى ديگر نيز به بيانى صريحتر فرموده:" إِلَّا امْرَأَتَهُ قَدَّرْنا إِنَّها لَمِنَ الْغابِرِينَ" «2»." إِنَّ مَوْعِدَهُمُ الصُّبْحُ أَ لَيْسَ الصُّبْحُ بِقَرِيبٍ"- يعنى موعد هلاكت اين قوم صبح است و صبح به معناى اول روز و بعد از طلوع فجر است كه افق رو به روشن شدن مىگذارد هم چنان كه در جاى ديگر اين موعد را به همان طلوع فجر معنا كرده نه طلوع خورشيد و فرموده:" فَأَخَذَتْهُمُ الصَّيْحَةُ مُشْرِقِينَ" «3».جمله اولى از دو جمله مورد بحث فرمان" فَأَسْرِ بِأَهْلِكَ بِقِطْعٍ مِنَ اللَّيْلِ" را تعليل مىكند و مىفهماند اگر گفتيم:
(1) مجمع البيان، ج 5، ص 184، چاپ ايران.(2) مگر همسرت را كه ما تقدير كردهايم كه از هالكان باشد." سوره حجر، آيه 60"(3) صيحه آسمانى آنان را در حالى كه در هنگام طلوع فجر قرار داشتند بگرفت." سوره حجر، آيه 73"