ترجمه تفسیر المیزان جلد 10

در نتيجه معناى آيه چنين مى‏شود:

" قوم لوط از شما دور نيستند و شما مى‏توانيد شهرهاى ويران و خسف شده آنان و آثارى كه از آن شهرها باقى مانده را مشاهده كنيد. ليكن سياق و زمينه گفتار آيه مساعد با اين تفسير نيست. علاوه، بر اين تفسير وقتى تمام مى‏شود كه بگوييم تقدير آيه" و ما مكان قوم لوط من مكانكم ببعيد" و تقدير خلاف اصل است و جز با داشتن دليل نمى‏شود مرتكب آن شد.
" وَ اسْتَغْفِرُوا رَبَّكُمْ ثُمَّ تُوبُوا إِلَيْهِ إِنَّ رَبِّي رَحِيمٌ وَدُودٌ"

در سابق در باره جمله" وَ اسْتَغْفِرُوا رَبَّكُمْ ثُمَّ تُوبُوا إِلَيْهِ" بحث كرديم كه مى‏فرمايد: از خداى تعالى در باره گناهان خود طلب مغفرت كنيد و با ايمان آوردن به او و به رسول او بسويش برگرديد زيرا خداى تعالى داراى رحمت و مودت است و استغفار كنندگان و تائبين را رحم مى‏كند و دوست مى‏دارد.

در اين آيه نخست فرمود:

" اسْتَغْفِرُوا رَبَّكُمْ" كه كلمه رب را به آنان منسوب كرده و به ضمير آنان اضافه نمود، آن گاه در مقام تعليل آن فرمود: براى اينكه رب من رحيم و ودود است، ولى در اين جمله كلمه" رب" را به ضمير خودش اضافه كرد، بايد ديد چرا چنين كرده؟

در آنجا گفته است رب شما و در اينجا گفته است رب من؟

شايد وجه آن اين باشد كه در جمله اول در اين مرحله بود كه مردم را از طرف خداى سبحان به استغفار و توبه امر كند و لازم بود در اين مرحله از ميان صفات خدايى، صفت ربوبيت او را ذكر كند، چون ربوبيت صفتى است كه عبادت بندگان كه استغفار و توبه نيز نوعى از آن است با آن صفت ارتباط دارد و اين ربوبيت خداى تعالى را به ضمير آنان اضافه كرد و گفت:" ربكم- رب شما" تا ارتباط و عبادت آنان به ربوبيت خدا را تاكيد كرده باشد و نيز اشاره كرده باشد به اينكه رب آنان تنها خداى تعالى است نه آن ارباب‏هايى كه به جاى خدا براى خود گرفته‏اند.

خوب در اينجا حق كلام اين بود كه در تعليل جمله مذكور نيز كلمه رب را به ضمير آنان اضافه نموده و بگويد:

" استغفروا ربكم ان ربكم رحيم ودود" ليكن از آنجايى كه اين تعليل، ثنايى بود براى خداى تعالى و قبلا اثبات كرده بود كه او رب آنان است لذا بار ديگر لازم نبود آن را تكرار كند، بنا بر اين كلمه رب را بر ضمير خودش اضافه كرد تا مجموع كلام بفهماند خداى تعالى كه هم رب شما است و هم رب من خدايى است رحيم و ودود.

علاوه بر اين، اضافه دومى معناى معرفت و خبرگى را مى‏رساند و صحت گفتار اول را بهتر بيان مى‏كند چون برگشت معناى كلام به اين مى‏شود كه:" از پروردگار خود طلب مغفرت كنيد چون او رحيم و ودود است و چگونه چنين نباشد با اينكه او رب من است و من او را به داشتن‏
اين دو صفت مى‏شناسم".