ترجمه تفسیر المیزان جلد 10

" ثُمَّ نَقُولُ لِلَّذِينَ أَشْرَكُوا مَكانَكُمْ أَنْتُمْ وَ شُرَكاؤُكُمْ"- كلمه" مكانكم" به معناى" الزموا مكانكم" است، مى‏خواهد بفرمايد: در آن روز به مشركين مى‏گوئيم همانجا كه هستيد باشيد، شركاى شما نيز در همان دوزخ كه هستند باشند، آن گاه جمله" فَزَيَّلْنا بَيْنَهُمْ" را بر اين خطاب متفرع كرده، مى‏فرمايد: فرع و نتيجه اين خطاب ما آن است كه بين مشركين و شركايشان جدايى مى‏افكنيم و رابطه‏اى كه در دنيا آنان را به اينها مرتبط مى‏كرد قطع مى‏كنيم، و ما مى‏دانيم آن رابطه‏اى كه در دنيا مشركين را با بتها و خدايان خياليشان مرتبط مى‏كرد، چيزى جز وهم و پندار نبود، و با قطع اين پندار بوسيله كشف حقايق ديگر اين دو طايفه با هم ارتباطى نخواهند داشت، و معلوم خواهد شد كه عبادتهايى كه براى اين سنگ و چوبها و خدايان جاندار مى‏كردند به هدف نرسيده، زيرا آنها چيزهايى را كه عبادت مى‏كردند به عنوان اينكه شركاى خدايند عبادت مى‏كردند، در حالى كه خداى تعالى شريك نداشت و اينها شركاى خدا نبودند، پس جز وهم و خيال خود را نپرستيده‏اند.

دليل بر اين معنا، جمله بعد است كه مى‏فرمايد:" وَ قالَ شُرَكاؤُهُمْ ما كُنْتُمْ إِيَّانا تَعْبُدُونَ".

بنا بر اين، كلام بر همان ظاهرش باقى است كه مى‏خواهد بطور جدى عبادت آنان را نفى كند، و بگويد:

حقيقت معناى عبادت بر عملى كه مشركين در برابر بت‏هايشان انجام مى‏دادند صادق نيست، و درست هم گفته‏اند، و در اين كلام خود دروغى نگفته‏اند، به دليل اينكه گفته خود را به شهادت خداى سبحان مستند كرده و گفته‏اند:

" فَكَفى‏ بِاللَّهِ شَهِيداً ..."

و منظورشان اينهم نبوده كه ما شما را به عبادت خود دعوت نكرده‏ايم، زيرا اين معنا با گفتار در آيه سازگار نيست، و نيز اين نبوده كه خواسته باشند به مشركين كنايه بزنند كه شما در حقيقت هوى و هوسها و شيطان‏هاى اغواگر خود را مى‏پرستيديد، زيرا اين معنا با غفلت شركاء نمى‏سازد، و مى‏فهماند كه شركاء شعور و توجه داشته‏اند كه مشركين چه چيزى را مى‏پرستيدند، و همچنين با جمله" هُنالِكَ تَبْلُوا كُلُّ نَفْسٍ ما أَسْلَفَتْ"- بنا بر آن معنايى كه در آينده برايش مى‏كنيم- سازگار نيست، بلكه مرادشان نفى عبادت حقيقى به نفى حقيقت شركت است.
مى‏گويند: شما در حقيقت ما را نپرستيديد، چون شما شركاى خدا را مى‏پرستيديد و ما شركاى حقيقى خداى تعالى نبوديم، به شهادت خداى تعالى و علم و آگاهى او به اينكه ما از عبادت شما غافل و بى خبر بوديم.