ترجمه تفسیر المیزان جلد 10

اینجــــا یک کتابخانه دیجیتالی است

با بیش از 100000 منبع الکترونیکی رایگان به زبان فارسی ، عربی و انگلیسی

ترجمه تفسیر المیزان - جلد 10

سید محمدحسین طباطبایی؛ ترجمه: سید محمدباقر موسوی همدانی

| نمايش فراداده ، افزودن یک نقد و بررسی
افزودن به کتابخانه شخصی
ارسال به دوستان
جستجو در متن کتاب
بیشتر
تنظیمات قلم

فونت

اندازه قلم

+ - پیش فرض

حالت نمایش

روز نیمروز شب
جستجو در لغت نامه
بیشتر
لیست موضوعات
توضیحات
افزودن یادداشت جدید

پس، بايد گفت از دو طرف كلام‏
چيزى حذف شده، و بقيه به جاى آن محذوف نشسته تا كلام مختصر باشد، و به صورت" فَما ذا بَعْدَ الْحَقِّ إِلَّا الضَّلالُ" در آيد، و لذا بعضى «1» از مفسرين گفته‏اند در آيه شريفه" احتباك"- كه يكى از محسنات بديعى كلام است- بكار رفته. و احتباك عبارت از اين است كه دو چيز متقابل هم باشند و گوينده از هر يك از آن دو قسمتى را كه لنگه ديگر بر آن دلالت دارد حذف كند. در آيه شريفه تقدير كلام" فما ذا بعد الحق الا الباطل و ما ذا بعد الهدى الا الضلال- بعد از حق غير باطل چه چيزى مى‏تواند باشد، و بعد از هدايت به جز ضلالت چه چيزى مى‏تواند باشد" بوده، آن گاه از جمله اول كلمه" باطل" و از جمله دوم كلمه" هدى" را حذف كرده است. (لكن اين سخن درست نيست، چون در جمله دوم چيزى كه دلالت كند بر محذوف در جمله اول وجود ندارد، و در جمله اول نيز چيزى كه دلالت كند بر محذوف در جمله دوم وجود ندارد، پس آنچه در آيه به كار رفته احتباك نيست)، و وجه همان است كه ما گفتيم.

خداى تعالى سپس آيه را با جمله" فَأَنَّى تُصْرَفُونَ" تمام كرده و به عنوان تعريض پرسيده: اينكه از حق روى مى‏گردانيد به چه سوى مى‏خواهيد برويد، با اينكه هدايت همه در طرف حق است و در ضلالت چيزى جز باطل وجود ندارد.
" كَذلِكَ حَقَّتْ كَلِمَةُ رَبِّكَ عَلَى الَّذِينَ فَسَقُوا أَنَّهُمْ لا يُؤْمِنُونَ" از ظاهر سياق بر مى‏آيد آن كلمه‏اى كه خداى سبحان با آن كلمه عليه فاسقان تكلم كرده جمله" أَنَّهُمْ لا يُؤْمِنُونَ" است، و معناى آيه اين است كه:

خداى تعالى قضايى حتمى عليه فاسقان رانده. و آن اين است كه فاسقان- البته ما دام كه بر حال فسق باقى هستند- ايمان نخواهند آورد، و هدايت الهى به ايمان شامل حالشان نخواهد شد، و اين معنا در جاى ديگر نيز آمده، آنجا كه فرموده:" وَ اللَّهُ لا يَهْدِي الْقَوْمَ الْفاسِقِينَ" «2».
و بنا بر اين، اشاره با كلمه" كذلك" به مضمون آيه قبلى است، كه سخن از روگردانى مشركين از حق داشت، كه اين روگردانى همان فسق از راه حق بود، و در نتيجه در ضلالت واقع شدند، چون بعد از حق چيزى به جز ضلالت نخواهد بود.

و بنا بر اين، معناى آيه چنين است:

اين چنين، كلمه پروردگارت كه همان قضاى حتمى او عليه فاسقان است محقق و حتمى شد، و آن كلمه و آن قضاء اين است كه فاسقان ايمان نخواهند آورد، قضاى الهى اين چنين در خارج محقق شده و اينطور مصداق گرفته، و آن مصداق‏
اين است كه فاسقان از حق خارج شدند و قهرا در ضلالت واقع گشتند.


(1) تفسير المنار، ج 11، ص 358.

(2) و خدا مردم فاسق را هدايت نمى‏كند." سوره مائده، آيه 108"

/ 573