تفسير به رأي - شمیم ولایت نسخه متنی

بنابراين، پرسش خوب و صحيح نيمي از علم و پاسخ است. ازاين‏رو، گفته‏اند
كه سؤال از قرآن تكويني و تدويني هماره بايد عالمانه باشد، زيرا «حسن السؤال نصف العلم»[1]؛ و هميشه پاسخ صحيح مسبوق به سؤال درست است.

3. ويژگي سؤال صحيح

درستي سؤال كه زمينه دريافت پاسخ صائب است، در اين است كه پرسش با معيارهاي اصلي نظام عيني يا علمي مسؤول هماهنگ باشد؛ چون جهان عيني كه قرآن تكويني است و جهان علمي كه قرآن تدويني است، ضابطِ خاصِّ علّي و معلولي و مانند آن دارد و اگر پرسشي مطابق با خطوط كلّي حاكم بر نظام عيني يا معرفتي نباشد، هيچ پاسخ درستي از جهان عيني يا قرآن كه جهان علمي است شنيده نمي‏شود.

كسي كه تدبّر تامّ ندارد، بافته‏هاي «واهمه» خويش را يافته‏هاي «فاهمه» مي‏پندارد. چنين انسان خيال‏زده پندارگرا، در واقع، همواره از موهومات خويش مي‏پرسد و پيوسته صداي گوش‏خراش و مغالطه‏آميز پاسخ باطل را از واهمه خود مي‏شنود.

تفسير به رأي

حضرت علي(عليه‌السلام) در نامه‏اي به معاويه فرمود:

فجعل أَحدنا حجّة علي الاخرَ، فَعَدوْتَ علي الدنيا بتأويل القرآن، فَطَلبتني بما لم تجن يدي ولالساني وعَصَيْتَهُ أَنت وأَهلُ الشّامِ بي[2]؛ يعني خداوند يكي از ما دو نفر را بر ديگري حجّت كرد، پس تو به دنيا رو آوردي و تفسير قرآن را بر خلاف حق، وسيله رسيدن به دنيا كردي و مرا در برابر
چيزي مؤاخذه مي‏كني كه دست و زبانم هرگز در آن آلوده نشده است. تو و اهل شام آن را دست آويز كرده‏ايد و به من نسبت داده‏ايد.

[1] ـ بحارالأنوار، ج1، ص224.

[2] ـ نهج البلاغه، نامه 55.