لوامع صاحبقرانی جلد 3

ركعت نماز توان كرد پس چون اين مقدار مى‏گذرد وقت نماز شام و خفتن هر دو داخل مى‏شود تا آن كه بنصف شب آن مقدار وقت بماند كه چهار ركعت نماز توان كرد پس داخل مى‏شود وقت نماز خفتن و بيرون مى‏رود وقت نماز شام و اكثر علما عمل به اين حديث كرده‏اند و احاديث متواتره سابقه را تاويل كرده‏اند به آن كه بعد از مقدار چهار ركعت و سه ركعت وقت هر دو داخل مى‏شود و اين تاويل بعيد است و تاويل مى‏توان كرد كه مراد از دخول وقت هر دو دخول بتدريج است.

و در اخبار متواتره وارد شده است كه وقت هر دو داخل مى‏شود و ليكن اول ظهر و ديگر عصر و اول شام و ديگر خفتن و هيچ شك نيست كه در اوّل زوال وقت نماز ظهر نيز داخل نمى‏شود چون محالست كه در زمان اول نماز ظهر را توان كرد مگر بعنوان شروع در نماز و هر چه مى‏كند وقت جزو ديگر بتدريج داخل مى‏شود پس در عصر نيز چنين باشد كه دخولش بعد از زمان فعل ظهر باشد چون در اول وقت وقت غير ركعت اول بلكه وقت غير از تكبير احرام داخل نمى‏شود پس عصر نيز بمنزله ساير ركعات ظهر باشد به قرينه آن كه فرمودند كه هر دو داخل مى‏شود و ليكن اوّل وقت اول و بعد از آن وقت دويم و در اين تاويل ارتكاب خلاف ظاهر بسيار نيست و عبارت «الّا ان هذه قبل هذه» دو احتمال دارد يكى آن كه گذشت و دويم آن كه اول اول را بكند نه آن كه اول وقت اول داخل مى‏شود و حديث اختصاص قرينه معنى اول خواهد بود و اللَّه تعالى يعلم.

(و روى الفضيل بن يسار و زرارة بن اعين و بكير بن اعين و محمّد بن مسلم و بريد بن معاوية العجلىّ عن ابى جعفر و ابى عبد اللَّه (صلوات اللَّه عليهما) انّهما قالا وقت الظّهر بعد الزّوال قدمان و وقت العصر بعد ذلك‏