لوامع صاحبقرانی جلد 3

بهتر است از ايماء و جمعى كه اينها را بد مى‏دانند از اين جهت است كه مى‏گويند بت پرستى است و ما هر گز غير حق سبحانه و تعالى را عبادت نكرده‏ايم پس سجده كن بر باد زن يا چوب يا مسواك و ضرر ندارد همه و بدان كه در اكثر نسخ لفظ غير نبود و از قلم نساخ افتاده بود و ليكن در فقه رضوى بود داخل اصل كردم و اشاره بان كردم‏

و ترغم بأنفك‏

(1) و در فقه رضوى است كه ارغام مى‏كنى به بينى خود از براى حق سبحانه و تعالى و اقل مرتبه آنست كه به زمين رسد و اگر بما يصح السّجود عليه گذارند بهتر است و اگر بر زمين رسانند بهتر است و اگر به خاك رسانند بهتر است و ظاهر اصحاب آنست كه اهتمام به خاك رسانيدن بينى بيش از پيشانى است چون لفظ ارغام دلالت بر آن دارد و اگر پيشانى و جبهه بلكه مساجد سبعه نيز همگى بر خاك باشد به تذلّل اقرب است و خلافست در آن كه ارغام واجبست يا سنت و ظاهر اخبار صحيحه استحبابست چنانكه در صحيحه حماد كه خواهد آمد حضرت مى‏فرمايند كه گذاشتن هفت موضوع فرض است و ارغام سنت است.

و در صحيحه زراره از حضرت امام محمد باقر (صلوات اللَّه عليه) منقولست كه حضرت سيّد المرسلين (صلّى الله عليه وآله وسلّم) فرمودند كه سجده بر هفت استخوانست پيشانى و دستها و زانوها و انگشتهاى مهين و ارغام مى‏كنى بينى خود را بينى بر خاك ماليدنى نيكو اما فرض آن هفت است و ارغام به بينى سنت حضرت سيّد المرسلين است.

و در حديث صحيح از محمد بن مصادف منقولست كه گفت كه از حضرت امام جعفر صادق (صلوات اللَّه عليه) شنيدم كه مى‏فرمودند كه سجده بر پيشانيست و بر بينى سجده نيست و بعد از اين نيز خواهد آمد و همه اين اخبار قابل تاويل هست.