لوامع صاحبقرانی جلد 3

اين جهت است كه بعنوان جمع وارد شده است اگر چه ممكن است كه جمعيت به اعتبار افراد باشد و ليكن لفظ مفرد نيز افاده آن معنى مى‏كرد و اللَّه تعالى يعلم و چون حضرت فرمودند كه اين آيه نيز مثل آن آيه است آيه اولى خطاب به حضرت سيد المرسلين است (صلّى الله عليه وآله وسلّم) و آيه دويم خطاب به امت است و هر چه مذكور شد در آيه اولى در آيه ثانيه نيز مراد است و در روايت محمد حلبى در تفسير اين آيه حضرت (صلوات اللَّه عليه) فرمودند كه در هر مسجدى كه ساخته شده باشد يا شود مى‏بايد رو بقبله كنند و بنا بر اين تفسير مساجد مراد است و بنا بر تفسير اول نمازها مراد است و منع جمعى نيست كه هر دو مراد باشد اما حكم دويم اينست كه حضرت فرمودند كه ميان مشرق و مغرب همه قبله است و ظاهر اين حكم مخصوص اهل عراق باشد و توابع آن و محتمل است كه جمعى كه از طرف مغرب محاذى اهل عراق باشند ايشان نيز داخل باشند بر عكس اهل عراق چون ايشان مغرب را بدست راست مى‏گيرند و مشرق را بدست چپ آن جماعت مشرق را بدست راست مى‏گيرند و مغرب را بدست چپ و در اين حديث و حديث معاوية ابن عمار كه گذشت و هم چنين آن چه گذشت در صحيحه ابو هاشم جعفرى كه ميان مشرق و مغرب قبله است جمعى از علما گفته‏اند كه ميان مشرق و مغرب اعتدال قبله است و اين صحيح است نظر بمثل اهل موصل و بعضى از ديار بكر بر خطّ اعتدال است بلاد ايشان و جمعى چنين گفته‏اند كه قبله از ميان مشرق و مغرب بيرون نمى‏رود پس مانند اهل بصره و ما وراء النهر قريب به مغربست قبله ايشان و مانند بعضى از بلاد شام و حلب نزديك به مشرقست چنانكه تفصيلش در باب اوقات گذشت و موافق آن تفصيل است احاديثى كه مذكور خواهد شد در علامت اهل عراق و ظاهر حديث زراره آنست كه هر جزوى از آن قبله هر يك هر يكست و اين اظهر است و موافق است‏