شرط دوم توبه اين است كه حقوق الهى را ادا كنى. حق الهى يعنى چه مثلا روزه حق الله است، روزه مال خداست. روزه هايى را كه خورده اى بايد قضا كنى. نمازهايى را كه ترك كرده اى بايد قضايش را بجا بياورى. مستطيع بوده اى و حج نرفته اى، حجت را بايد انجام بدهى. اينها شوخى نيست. در مساله حج وارد است كه اگر كسى مستطيع بشود و هيچ عذر شرعى نداشته باشد (يعنى استطاعت طبيعى داشته باشد و از نظر راه مانعى نباشد، استطاعت مالى داشته باشد و امكانات ثروتش به او اجازه بدهد، استطاعت بدنى داشته باشد و مريض نباشد كه قدرت رفتن نداشته باشد) و در عين حال به حج نرود و نرود تا بميرد، چنين كسى هنگام مردن، مسلمان از دنيا نخواهد رفت، فرشتگان الهى مىآيند و به او مىگويند: مت ان شئت يهوديا و ان شئت نصرانيا (50) تو كه اين ركن اسلامى را بجا نياورده اى، حالا مخير هستى، مىخواهى يهودى بمير، مىخواهى نصرانى بمير، تو ديگر نمى توانى مسلمان بميرى.چطور مىشود انسان مسلمان باشد و نماز نخواند؟ يادم افتاد دو سه شب پيش كه راجع به فضيل بن عياض صحبت كردم، بعد نامه اى به من دادند از يك خانم محترمه اى كه در آن نوشته بودند شما اگر به مستمعين خودتان احترام مىگزاريد، اين را هم در جلسه بگوييد چون گفتنش مانعى ندارد بلكه بهتر هم هست، من مىگويم:ايشان نوشته بود كه من فقط يك شب براى اولين بار به اينجا آمدم و شديدا تحت تاثير قرار گرفتم. تصميم گرفتم باز هم به اينجا بيايم. امشب آمده ام و شبهاى ديگر خواهم آمد. من ليسانسه علوم تربيتى هستم، مديره هستم (حالا يادم نيست در دبستان يا دبيرستان) شما اينهمه گفتيد فضيل بن عياض يك آيه قرآن را شنيد و منقلب شد. يا راجع به نماز و حضور قلب گفتيد. من بدبخت كه اساسا معنى قرآن را نمى فهمم چه كنم من كه معنى نماز را نمى فهمم، حضور قلب براى من چه مفهوم و معنايى دارد؟ به زبان حال كانه نوشته كه ما كودكستان رفتيم و دبستان و دبيرستان رفتيم و دانشگاه را طى كرديم ولى قرآن را به ما ياد ندادند كه ندادند. پس شما در اينجا وسيله اى فراهم كنيد براى اينكه زبان عربى را تعليم بدهند تا حدودى كه مردم كم و بيش با معانى قرآن آشنا بشوند، با معنى نماز آشنا بشوند و لااقل بتوانند نماز را با روح بخوانند، قرآن را با روح تلاوت كنند، يك آيه قرآن كه خوانده مىشود، بفهمند.من مىخواهم يك جواب عمومى بدهم (با مشورت رفقا). اينجا(51) هميشه اعلام كرده است و اين را از اوجب واجبات مىداند كه مسلمانها با زبان عربى آشنا بشوند. بفهمند كه در نماز چه مىگويند، قرآن خودشان را بفهمند. ولى چه بايد كرد، حرص دنيا آنچنان ما را گرفته است كه چون زبان انگليسى كليد درآمد و ماديات است. بچه هفت ساله مان را هم مىفرستيم تا زبان انگليسى ياد بگيرد. كمتر خانواده اى است كه لااقل يك نفر در آن زبان انگليسى را نداند ولى حاضر نيستيم يك كلاس عربى تشكيل بدهيم و زبان عربى را به خاطر خدا ياد بگيريم، به خاطر نمازمان ياد بگيريم، به خاطر قرآنمان ياد بگيريم. براى چندمين بار اعلام مىكنيم كه ما در اينجا آمادگى تشكيل دادن كلاس، هم براى زنان و هم براى مردان را داريم. يك عده بيايند و نام نويسى كنند، خانمها در كلاس خودشان و آقايان در كلاس خودشان. اين موسسه حاضر است براى اينها به طور رايگان وسيله فراهم كند تا زبان عربى را ياد بگيرند، چون واجب است.