تفسير تكبيرة الاحرام - عرفان اسلامی جلد 5

من به دور از انحراف و با قلبى حق‏گرا همه وجودم را به سوى كسى كه آسمان‏ها و زمين را آفريد ، متوجه كردم و از مشركان نيستم .

يعنى چون با معرفت و شوق در عالم ملكوت در آيد و مشاهده عظمت و جبروت حى لا يموت نمايد و همهمه ملائكه گوش كند ، خود را نيست و هستى خود را فراموش كند كه خود را ديگر موجود نداند ، بلكه معدوم و نابود خواند كه :

كُلُّ شَىْ‏ءٍ هَالِكٌ إِلاَّ وَجْهَهُ [255] .

هر چيزى مگر ذات او هلاك شدنى است .

آرى ، به هنگام تكبير اگر قدم معرفت و شوق و بال حال و ذوق نباشد ، اين همه حقيقت از آيه قربانى و تكبير نصيب انسان نشود .

تفسير تكبيرة الاحرام

در تفسير از اهل بيت عصمت و طهارت عليهم‏السلام دو روايت وارد است يكى آن كه :

اَللّهُ اَكْبَرُ مِنْ كُلِّ شَى‏ءٍ[256] .

خداوند بزرگتر از هر چيزى است .

و اين معنى مقتضى آن است كه : انسان چون مشاهده عظمت و كبريايى الهى نمايد ، خود را بسيار صغير و حقير شمارد و هستى خود را هيچ نداند و خويش را كان لم يكن انگارد .

و ديگر اين‏كه :

اَللّهُ اَكْبَرُ مِنْ اَنْ يُوصَفَ[257] .

خداوند بزرگتر از آن است كه وصف شود .

و اين تفسير بلندتر از تفسير اول است ، چه آن كه در تفسير اول رايحه يك نوع تحديد است كه از ساحت حضرت كبريايى بعيد است ، به خلاف تفسير دوم كه غايت تنزيه و تمجيد است و كمال معرفت توحيد .