معنى و فايده بسم اللّه - عرفان اسلامی جلد 5

به هر حال سالك الى اللّه بايد حق تعالى را در هيچ حالى از احوال فراموش نكند چه در حال نعمت و چه در حال نقمت ، چه در حال راحت و چه در حال شدت ؛ به قول عاشق عارف فيض كاشانى :

معنى و فايده بسم اللّه

توضيح و تفسير بسم اللّه و تمامى آيات قرآن ، به آن حقيقتى كه هست كار پيامبر صلى‏الله‏عليه‏و‏آلهو امامان بزرگوار عليهم‏السلام است ، در اين گونه نوشته‏ها جز دورنمايى از مفاهيم بلند آسمانى آيات ، آن هم با استفاده از آثار آن بزرگواران كار ديگرى نمى‏توان انجام داد .

بسم اللّه الرحمن الرحيم مفهومى برتر و گسترده‏تر از آفرينش دارد .

ابن عباس مى‏گويد :

حضرت امير عليه‏السلام از اول شب تا آخر شب ، از براى من تفسير فاتحة الكتاب مى‏گفت ، هنوز از تفسير باء بسم اللّه نگذشته بود و بعد از آن فرمود : من آن نقطه‏ام كه در تحت باء بسم اللّه است[425] .

و هم چنين از آن حضرت منقول است كه :

آنچه در جميع كتب الهى است در قرآن است و آنچه در همه سور قرآنى منطوى است در بسم اللّه محتوى است و آنچه در بسم اللّه مندرج است باء بسم اللّه بر آن مشتمل است و آنچه كه در باء بسم ثابت است نقطه باء بر آن دال است و منم آن نقطه‏اى كه در تحت باء بسم اللّه است[426] ! !

بعضى فرموده‏اند كه :

حضرت عزت لفظ اسم در اينجا ذكر فرمود ، تا چون زبان بنده جارى گردد داند كه نام دوست خواهد گفت ، دل را مصفى و روح را منقى گرداند ، تا به باطن صافى ذكر ملك وافى تواند كرد و تا سينه را از لوث تعلق پاكيزه نسازد و زبان را به آب استغفار از ياد كردن اغيار شستشوى ندهد ، نام حق بردن غايت گستاخى و ياد او كردن نهايت جرأت و بى‏ادبى است .