نماز در آيينه قرآن - عرفان اسلامی جلد 5

نماز در آيينه قرآن

قرآن مجيد و كتب گرانقدر روايى ، مؤمن را همراه با نشانه‏ها و علائم و ويژگى‏هايى معرفى مى‏كنند ، نشانه‏ها و علائمى كه نشان‏دهنده طهارت جان و قداست نفس و حقيقت وجود مردم مؤمن است .

نماز ، در ميان اين علائم و نشانه‏ها ، جايگاه مخصوصى دارد ، به اين معنى كه از آيات و روايات استفاده مى‏شود ، نماز با تمام شرايط ظاهرى و باطنى‏اش در رأس تمام فعاليت‏هاى عملى مردم مؤمن است .

ذلِكَ الْكِتَابُ لاَ رَيْبَ فِيهِ هُدىً لِلْمُتَّقِينَ * الَّذِينَ يُؤْمِنُونَ بِالْغَيْبِ وَيُقِيمُونَ الصَّلاةَ وَمِمَّا رَزَقْناهُمْ يُنْفِقُونَ [28] :

در [ وحى بودن و حقّانيّت ] اين كتابِ [ با عظمت ]هيچ شكى نيست ؛ سراسرش براى پرهيزكارانْ هدايت است . * آنان كه به غيب ايمان دارند و نماز را بر پا مى‏دارند و از آنچه به آنان روزى داده‏ايم ، انفاق مى‏كنند .

در توضيح آيه « و يقيمون الصلاة » در تفسير «پرتوى از قرآن » مى‏خوانيم :

« قيام بدن، حالتى است كه اعضا هر يك در وضع طبيعى خود قرار مى‏گيرند و هر كدام وظيفه‏اى كه در به پا داشتن بدن دارند ، انجام مى‏دهند و اندام چنان كه هست مى‏نمايد :

مراكز ادراك و سر ، بالاى بدن و بدن تكيه بر فقرات پشت و همه بر ستون‏هاى پا ايستاده‏اند و اعصاب ادراك و تحريك به آسانى فرمان مى‏گيرند و خبر مى‏دهند ؛ چشم و گوش و دست و پا به آسانى به هر سو متوجه مى‏گردد ، اراده بر اعصاب و اعصاب بر عضلات و عضلات بر بندها و ستون‏هاى بدن غلبه و فرماندهى كامل دارد .

قيام بدن مرتبط به قيام فكر و تصوير است ، تا مطلوبى درست تصوير نشود ، براى انجام و رسيدن به آن شخص اراده نمى‏نمايد و بدن بر خلاف ميل طبيعى راست و مستقيم نمى‏گردد .

آمادگى براى نماز آن گاه است كه امر و اراده پروردگار همت را برانگيزد و ذهن را ـ كه توجه به حواس و شهوات خميده يا خفته‏اش داشته ـ به پا دارد ؛ در اين وقت قواى نفسانى به وضع طبيعى قرار مى‏گيرد و مانند اعضاى بدن قيام مى‏نمايد .

در سازمان درونى جسم انسان ، مركز تفكر و ادراك بالا و محل بروز عواطف كه قلب است پايين ، معده و امعا كه ديگ شهوت غذا است پايين‏تر و دستگاه تناسلى كه انگيزنده شهوت جنسى است در زير قرار گرفته است .

در سازمان درونى نفس كه از اين قوا تركيب يافته بايد چنين باشد .

معناى اقامه

اقامه ـ كه معناى لغويش بپاخاستن ، راست داشتن و تكميل نمودن است ـ كمال آن در انسان برپاداشتن ظاهر و باطن بدن و قواى نفسانى است .

تكميل اين قيام در صورت اجتماع آن گاه است كه افراد از هواهاى اختلاف‏انگيز و نظام طبقاتى « شيطانى » به سوى يگانگى برگردند و در يك صف قرار گيرند و به امام عادل عالم ـ كه تقدم طبيعى دارد ـ اقتدا نمايند .