عرفان اسلامی جلد 5

چون تحقق و كمال صلاة به اقامه است ، قرآن در هر جا كه نماز كامل را دستور داده ، يا توصيف نموده است ، آن را مقارن الفاظ « اقام ، اقم ، يقيمون و مقيم » آورده و براى نمازگزارانى كه از حقيقت نماز غافلند « ويل » را وعده داده و « مصلين » را تنها آورده : فَوَيْلٌ لِلْمُصَلِّينَ [29] .

در سوره معارج كه مصلين را از ديگر مردم بى‏ثبات مستثنى كرده ، دوام صلاة را متمم آن آورده :

إِنَّ الاْءِنسَانَ خُلِقَ هَلُوعاً * إِذَا مَسَّهُ الشَّرُّ جَزُوعاً * وَإِذَا مَسَّهُ الْخَيْرُ مَنُوعاً * إِلاَّ الْمُصَلِّينَ * الَّذِينَ هُمْ عَلَى صَلاَتِهِمْ دَائِمُونَ [30] :

چون آسيبى به او رسد ، بى‏تاب است ، * و هنگامى كه خير و خوشى [ و مال و رفاهى ] به او رسد ، بسيار بخيل و بازدارنده است ، * مگر نمازگزاران ، * آنان كه همواره بر نمازشان مداوم و پايدارند .

در سوره بقره[31] فعل مضارع « يقيمون » كوشش پيوسته را مى‏رساند تا هر چه بيش‏تر نماز را بپا دارند ؛ چون اقامه نماز ، اقامه و مستقيم شدن انسان است ، بايد متدرجاً و پيوسته باشد تا در تمام عمر يك نماز كامل و مستقيم كه شايسته مقام انسان است انجام شود ؛ چون اين وظيفه نهايى درست و كامل انجام يافت و حقيقت انسانيت مستقيم گرديد ، مأموريتش در اين جهان تمام شده ، رخت برمى‏بندد ، « گويا براى همين به اين عالم آمده كه يك عمل كامل و شايسته انجام دهد » .

آرى ، نماز را با شرايطى كه دارد به جاى آريد تا مستقيم شويد ؛ به نماز متوسل گرديد تا شما را به اوج شخصيت رسانده و فحشا و منكرات را از آيينه حيات شما پاك كند .

نماز بخوانيد تا از شيطان رها شده و از شيطنت نجات يابيد و در نور آن ، حقيقت و حقايق را ببينيد .

نماز بخوانيد تا دل از تعلّقات مادى برهد و جان به برق عشق جانان منور گردد و پيوند شما از آنچه غير خداست ، جدا شود .

نماز بخوانيد ، تا از مادى‏گرى برهيد و به دنياى با عظمت معنى راه پيدا كنيد .

لَيْسَ الْبِرَّ أَنْ تُوَلُّوا وُجُوهَكُمْ قِبَلَ الْمَشْرِقِ وَالْمَغْرِبِ وَلكِنَّ الْبِرَّ مَنْ آمَنَ بِاللّهِ وَالْيَومِ الآخِرِ وَالْمَلاَئِكَةِ وَالْكِتَابِ وَالنَّبِيِّينَ وَآتَى الْمَالَ عَلَى حُبِّهِ ذَوى الْقُرْبَى وَالْيَتَامَى وَالْمَسَاكِينَ وَابْنَ الْسَّبِيلِ وَالسَّائِلِينَ وَفِى الرِّقابِ وَأَقَامَ الصَّلاَةَ وَآتَى الزَّكَاةَ وَالْمُوفُونَ بِعَهْدِهِمْ إِذَا عَاهَدُوا وَالصَّابِرِينَ فِى الْبَأْسَاءِ وَالضَّرَّاءِ وَحِينَ الْبَأْسِ أُولئِكَ الَّذِينَ صَدَقُوْا وَأُولئِكَ هُمُ الْمُتَّقُونَ [32] .

نيكى اين نيست كه روى خود را به سوى مشرق و مغرب كنيد ، بلكه نيكى [ واقعى و كامل ، كه شايسته است در همه امور شما ملاك و ميزان قرار گيرد ، منش و رفتار و حركات ] كسانى است كه به خدا و روز قيامت و فرشتگان و كتاب آسمانى و پيامبران ايمان آورده‏اند ، و مال و ثروتشان را با آن‏كه دوست دارند به خويشان و يتيمان و درماندگان و در راه ماندگان و سائلان و [ در راه آزادى ] بردگان مى‏دهند ، و نماز را [ با همه شرايطش ]برپاى مى‏دارند ، و زكات مى‏پردازند ، و چون پيمان بندند وفاداران به پيمان خويشند ، و در تنگدستى و تهيدستى و رنج و بيمارى و هنگام جنگ شكيبايند ؛ اينانند كه [ در دين‏دارى و پيروى از حق ]راست گفتند ، و اينانند كه پرهيزكارند .