علل ذكر بسم اللّه در ابتداى سور قرآن - عرفان اسلامی جلد 5

غير المغضوب عليهم ولا الضالين : اشقيائند و ايشان نيز دو گروهند ، يكى يهود و ديگرى نصارى يا يكى علماى معاند و ديگرى مقلدان آن بى‏دينان و چون هر يك از اين‏ها به دو قسم انقسام يافته بدين سبب او را مثانى گويند .

علل ذكر بسم اللّه در ابتداى سور قرآن

مفسران بزرگ و حكما و عرفا بر اساس معارف اسلامى براى ذكر بسم اللّه در ابتداى هر كار وجوهى آورده‏اند كه جمع آن وجوه را صاحب كتاب پرارزش « انيس الليل » در پانزده مورد اشارت كرده است :

اول

شايد به جهت حديثى است كه شاه اوليا از حضرت رسالت صلى‏الله‏عليه‏و‏آله از حضرت اقدس بارى جل اسمه روايت نموده كه:

كُلُّ أمْرٍ ذى بالٍ لَمْ يُذْكَرْ فيهِ بِسْمِ اللّهِ فَهُوَ أبْتَرٌ[415] .

هر كار بزرگى كه در او ابتدا به نام خدا نكنند آن كار ابتر و ضايع شود و تمامت پيدا نكند .

دوم

به جهت فراهم نمودن اسباب استجابت است چه اين‏كه در حديث آمده :

لا يُرَدُّ دُعاءٌ أوَّلُهُ بِسْمِ اللّهِ الرَّحْمنِ الرَّحيمِ[416] .

سوم

به جهت آن‏كه رد اهل شرك و ضلال بوده باشد كه در ابتداى هر امرى به نام آلهه خود ابتدا مى‏كردند و بسم اللات و بسم العزى مى‏گفتند ، پس بايد اهل توحيد به اسم خداوند يكتاى بى‏همتا ابتدا نمايند .

چهارم

شايد به اين جهت باشد كه خداوند به اسم اعظم خوانده شود ، چه اين‏كه از حضرت رضا عليه‏السلام مروى است كه بسم اللّه الرحمن الرحيم اقرب است به اسم اعظم از سياهى چشم به سفيدى آن[417] .

پنجم

شايد براى مداواى امراض باطنى انسان باشد ، تا بتواند پس از علاج آن امراض متوجه حرم مقدس كبريايى گردد .

ششم

شايد به اين جهت باشد كه اين اسم مبارك پناهى و امانى باشد براى بنده غرق گناه و مردود از درگاه حق‏تعالى .

هفتم

شايد به خاطر اين باشد كه به بركت اين اسم مبارك از نوزده زبانه آتش جهنم نجات يابد ، بنده‏اى كه دچار گناه گشته ، چنانچه از پيغمبر صلى‏الله‏عليه‏و‏آلهمرويست كه فرمود :

هر كه خواهد حق‏تعالى او را از زبانه آتش دوزخ كه نوزده‏اند نجات دهد بايد كه به قرائت بسم اللّه الرحمن الرحيم اشتغال نمايد كه نوزده حرف است تا حق تعالى هر حرفى را سپرى و حاجبى گرداند براى دفع هر يك از آن ، چه اين‏كه نوزده زبانيه نشانه غضب الهى و نوزده حرف علامت رحمت نامتناهى است[419] .