عارفان عاشق و سالكان صادق نماز را بر اساس وضع عقلى و روحى و قلبى اهل نماز به سه مرحله تقسيم كردهاند :1 ـ نماز اهل شريعت .2 ـ نماز اهل طريقت .3 ـ نماز اهل حقيقت .و هر يك را به تناسب موضوع شرح داده و به تفصيل و تفسير كشيدهاند ، ولى در اين جزوه سعى مىشود نماز در اين سه مرحله به طور مختصر توضيح داده شود .
معناى شريعت و طريقت و حقيقت
قبل از بيان مسئله لازم است كه توجه به اين حقيقت مهم كنيد كه سه مرحله شريعت و طريقت و حقيقت به هيچ عنوان از نظر ريشه و تقسيم در ارتباط با دراويش و صوفيه نيست ، بلكه سه واقعيتى است كه قرآن مجيد و روايات معصومين عليهمالسلام ناظر بر آن است .شرع در لغت : به معناى سنت و قانون و بازكردن راه حركت صحيح به وسيله ارائه مقررات است .طريقت در لغت : به معناى روش و كيفيت و حالت است كه مفهوم واقعى آن بر اساس حقيقت لغوى حركت و عمل بر طبق قانونى خاص يا مقررات معلومى است.حقيقت در لغت : به معناى حق يعنى ثابت كردن يا ثابت بودن و راستى و درستى و پى بردن به كنه يك واقعيت است .حديث مشهورى از قول پيامبر عظيم اسلام صلىاللهعليهوآله در كتب نقل شده كه :ألشَّريعَةُ اَقْوالى وَالطَّريقَةُ اَفْعالى وَالْحَقيقَةُ اَحْوالى[198] .شريعت ، گفتار و سنت و مقررات الهى من است و طريقت ، مجموع اعمال و حركات و اخلاقيات من و حقيقت ، حال و احوال ثابت و درست و استوار و صادقانه من است . عرفاى بزرگ الهى در ترجمه اين سه موضوع فرمودهاند :شريعت ، راه خداست كه آن راه عبارت است از مجموعه اصول و فروع و حلال و حرام و برنامههاى حسن و احسن .طريقت ، عبارت است از عمل به آن قوانين در كمال احتياط و اخذ به احسن و اقوم آن .حقيقت ، عبارت از پا برجا كردن واقعيتهاى الهى در روح و قلب و در مرحله عمل است با معرفت و تكرار برنامهها و رياضتهاى شرعيه الهيه تا سر حد كشف وعيان يا سرحد حالتى استوار و دريافت برنامهها به صورت يقين[199] .
جايگاه مراحل سهگانه در قرآن
قرآن مجيد در آياتى متعدد به اين سه منزل و مرحله و برنامه چنين اشاره دارد و درباره شريعت مىفرمايد : شَرَعَ لَكُم مِنَ الدِّينِ مَا وَصَّى بِهِ نُوحاً وَالَّذِى أَوْحَيْنَا إِلَيْكَ وَمَا وَصَّيْنَا بِهِ إِبْرَاهِيمَ وَمُوسَى وَعِيسَى أَنْ أَقِيمُوا الدِّينَ وَلاَتَتَفَرَّقُوا فِيهِ [200] .از دين آنچه را به نوح سفارش كرده بود ، براى شما تشريع كرد و آنچه را به تو وحى كرديم و آنچه ابراهيم و موسى و عيسى را به آن توصيه نموديم [ اين است ] كه دين را برپا داريد و در آن فرقه فرقه و گروه گروه نشويد .
لطفا منتظر باشید ...
