مفهوم شكر ، مدح ، حمد - عرفان اسلامی جلد 5

مفهوم شكر ، مدح ، حمد

شكر ، سپاس‏گزارى در برابر نعمت است بدون توجه به مقام صاحب نعمت .

مدح ، ستايش ممدوح است به خاطر جمال و كمالى كه دارد بدون توجه به نعمت و احسان او .

حمد ، جامع معناى سپاس و مدح است ، حمد يعنى سپاس‏گزارى در برابر تمام نعمت‏هاى داده شده و احسان و عنايت دوست ، با توجه به مقام عالى او كه جامع تمام صفات كماليه است .

در اينجا هر شكر و مدحى چه با زبان بيان ، چه با زبان وجود ، مخصوص ذات با كمالى است كه مالك و تربيت كننده همه عالم‏هاست .

بايد حمد و ستايش را تنها براى مبدئى دانست كه لطف تربيتش سراسر جهان و همه موجودات را فرا گرفته ، هر ناتوانى را توانا مى‏گرداند ، هر بى‏جانى را جان مى‏بخشد و فراخور احتياجش ساز و برگ زندگى به او مى‏دهد و از آنچه هست برترش مى‏سازد ، تا به جمال عقلش مى‏آرايد ، آن گاه براى تكميل تربيت ، پيغمبران و خردمندان عالى‏قدر را برمى‏انگيزد و شرايع و قوانين در جلو راهش مى‏گذارد و تربيت تكوين را با تشريع تكميل مى‏نمايد .

بدين جهت در قرآن كريم كه ظهور تربيت و اراده حق است ، آيات تكوين و تشريع با هم آمده و همه را آثار قانون تربيت رب العالمين مى‏شمارد .

توجه به عالم موجب توجه به حمد

با بيان اين حقيقت كلمه حمد به اندازه پهناى جهان بزرگ توسعه دارد و هر چه بيشتر اسرار جهان باز شود و خرد انسان پيش رود ، مجهولات نظام طبيعت و حيوانات ريز و درشت و بعد اختران و سازمان درونى و بيرونى جانداران معلوم گردد ، حقيقت حمد و توجه به ربوبيت جهان بيشتر تحقق مى‏يابد و معنا و واقعيت آن عميق‏تر و وسيع‏تر مى‏گردد .

به هر اندازه كه انسان آشناى به سازمان وجودى عالميان و حداقل دنياى كيهان و نبات و حيوان و انسان مى‏شود ، از نظم آفرينش آنان و منافع بى‏شمارشان بيشتر حيرت‏زده مى‏شود و لزوم و وجوب حمد و اين‏كه ستايش و شكر و مدح و حمد مخصوص مالك و پرورش دهنده عالميان است روشن‏تر مى‏گردد .

در اينجا لازم است به گوشه‏اى بسيار محدود و ميدانى ناچيز از اوضاع عالم كيهان و عالم نبات و عالم حيوان و عالم انسان اشارت رود ، تا نياز ما به حمد و ثبوت آن براى حق بيش از پيش آشكار گردد .

عالم كيهان

فيزيك نجومى به ما مى‏آموزد كه آسمان صاف و بى‏ابر ، مجموعه پهناورى است مركب از خورشيدهاى بى‏شمار كه مانند مولكول‏هاى گازى در جهات بسيار متفاوت شتابان رفت و آمد دارند .

نسر واقع با سرعت ثانيه‏اى 13 كيلومتر به ما نزديك مى‏شود ، الدبران ثانيه‏اى 53 كيلومتر از ما دور مى‏شود ، سماك رامح با سرعت ثانيه‏اى 135 كيلومتر مسير موربى را مى‏پيمايد ، دو ستاره آخرين دب اكبر به يك سو مى‏روند ، در عين اين‏كه ستارگان ديگر اين صورت فلكى با سرعت غير قابل تصورى به جهت مخالف روانند .