عرفان اسلامی جلد 5

و چنانچه ارباب معرفت و اصحاب سلوك و رياضت را از آن‏ها حظى وافر و بهره‏اى كافى است ، كسانى ديگر را نيز نصيبى وافى و قسمتى بى‏پايان است .

چنانچه از كريمه شريفه :

فَلَمَّا جَنَّ عَلَيْهِ اللَّيْلُ رَأى كَوْكَباً [277] .

پس چون [ تاريكى ] شب او را پوشانيد ، ستاره‏اى ديد .

مثلاً اهل معرفت كيفيت سلوك و سير معنوى حضرت ابراهيم عليه‏السلام را ادراك مى‏كنند و راه سلوك الى اللّه و سير الى جنابه را تعليم مى‏نمايند و حقيقت سير انفس و سلوك معنوى را از منتهاى ظلمت طبيعت كه به جَنَّ عَلَيْهِ اللَّيْلُ در آن مسلك تعبير شده تا القاى مطلق انيت و انانيت و ترك خودى و خودپرستى و وصول به مقام قدس و دخول در محفل انس ـ كه در اين مسلك اشارت به آن است :

وَجَّهْتُ وَجْهِىَ لِلَّذِى فَطَرَ السَّماوَاتِ [278] .

من به دور از انحراف و با قلبى حق‏گرا همه وجودم را به سوى كسى كه آسمان‏ها و زمين را آفريد ، متوجه كردم .

ـ از آن دريابند .

و ديگر از مطالب اين صحيفه نورانى ، بيان احوال كفار و جاحدين و مخالفان با حق و حقيقت و معاندين با انبيا و اوليا و بيان كيفيت عواقب امور آن‏ها و چگونگى بوار و هلاك آن‏ها ، چون قضاياى فرعون و قارون و نمرود و شداد و اصحاب فيل و ديگر از كفره و فجره است كه در هر يك از آن‏ها موعظت‏ها و حكم و بلكه معارفى است براى اهلش .

و ديگر از مطالب اين كتاب با عظمت ، قضاياى غزوات رسول خدا صلى‏الله‏عليه‏و‏آله و كيفيت مجاهدت‏هاى اصحاب رسول خداست ، براى بيدار كردن مسلمانان از خواب غفلت و برانگيختن آن‏ها است براى مجاهدت فى سبيل اللّه و تنفيذ كلمه حق و اماته باطل .

يكى ديگر از مطالب قرآن شريف ، بيان قوانين ظاهر شريعت و آداب و سنن الهيه است كه در اين كتاب نورانى كليات و مهمات آن ذكر شده و عمده در اين قسمت دعوت به اصول مطالب و ضوابط آن است ، مثل باب صلاة و زكوة و خمس و حج و صوم و جهاد و نكاح و ارث و قصاص و حدود و تجارت و امثال آن و چون اين قسم كه علم ظاهر شريعت است عام المنفعه و براى جميع طبقات از حيث تعمير دنيا و آخرت مجعول است و تمام طبقات مردم از آن به مقدار ظرفيت خود استفادت كنند از اين جهت در كتاب دعوت به آن بسيار است و در احاديث و اخبار نيز خصوصيات و تفاصيل آن‏ها به حد وافر است و تصانيف علماى شريعت در اين قسمت بيشتر و بالاتر از ساير قسمت‏ها است .

و يكى ديگر از مطالب قرآن شريف ، احوال و معاد و براهين بر اثبات آن و كيفيت عذاب و عقاب و جزا و ثواب آن و تفاصيل جنت و نار و تعذيب و تنعيم است .

در اين قسمت حالات اهل سعادت و درجات آن‏ها از اهل معرفت و مقربان و از اهل رياضت و سالكين و از اهل عبادت و ناسكين و همين طور حالات و درجات اهل شقاوت از كفار و محجوبين و منافقين و اهل معصيت و فاسقين مذكور است .