عرفان اسلامی جلد 5

ولى آنچه به حال عموم بيشتر فايده داشته باشد ، بيشتر مذكور و با صراحت لهجه است و آنچه براى يك طبقه خاصه مفيد است ، به طريق رمز و اشاره مذكور است مثل :

رِضْوَانٌ مِنَ اللّهِ أَكْبَرُ [279] .

خشنودى و رضايتى از سوى خدا [ كه از همه آن نعمت ها ]بزرگ‏تر است .

و آيات لقاء اللّه براى آن دسته و مثل :

كَلاَّ إِنَّهُمْ عَن رَبِّهِمْ يَوْمَئِذٍ لَمَـحْجُوبُونَ [280] .

اين چنين نيست كه آنان مى‏پندارند ، بلكه اينان در آن روز از پروردگارشان محجوب‏اند .

براى دسته ديگر و در اين قسم يعنى در قسم تفصيل معاد و رجوع الى اللّه معارفى بى‏شمار و اسرارى بس دشوار مذكور است كه اطلاع بر كيفيت آن‏ها جز به سلوك برهانى يا نور عرفانى نتوان پيدا كرد .

قرآن با روشن‏ترين و واضح‏ترين طرزى وجود خداى يگانه را در سوره‏هاى 2 ـ 3 ـ 4 ـ 5 ـ 6 ـ 17 ـ 18 ـ 34 ـ 39 ـ 40 ـ 42 ـ 59 ـ 112 تعليم مى‏دهد .

خداوند آفريننده همه اشيا است ، سوره‏هاى 16 ـ 17 نيكو و رحيم است ، سوره‏هاى 3 ـ 6 ـ 10 ـ 40 و حتى كسانى را كه نسبت به او سپاس‏گزار نيستند حفظ و حمايت مى‏كند ، سوره‏هاى 3 ـ 9 ـ 64 و از كسانى كه به او تعرض مى‏كنند در صورتى كه توبه كنند عفو مى‏كند سوره‏هاى 25 ـ 110 حاكم و قاضى روز قيامت است ، سوره‏هاى 2 ـ 14 ـ 16 ـ 17 ـ 18 ـ 22 و به هر كس مطابق عملش پاداش مى‏دهد ، سوره‏هاى 2 ـ 3 ـ 4 ـ 10 ـ 28 يعنى به خوبان و به آنان كه در راه او جهاد مى‏كنند و مى‏ميرند سعادت ابد عنايت مى‏شود و شرح اين سعادت و نعمت‏ها به صورتى داده شده كه هر كسى از روى اراده و تحقيق تصديق مى‏كند ، سوره‏هاى 4 ـ 7 ـ 13 ـ 15 ـ 18 ـ 32 ـ 35 و مضامينى كه درباره بدكاران و اشرار و مجازاتى كه در جهنم مخوف و مهيب به آن‏ها داده خواهد شد در سوره‏هاى 27 ـ 38 ـ 45 ـ 52 ـ 55 ـ 56 ـ 76 ـ 88 آمده است .

قرآن مجيد هر نوع فسق و فجور و افراط در آن ، سوره‏هاى 4 و 17 و رباخوارى سوره 2 و حرص و غرور سوره‏هاى 4 و 17 و 18 ، افترا و تهمت سوره 104 و طمع‏ورزى سوره‏هاى 4 ـ 33 ، نفاق سوره 4 و 63 ، شهوت در جمع‏آورى اشيا از بين رفتنى سوره‏هاى 100 و 102 را تقبيح و در مقابل انفاق سوره‏هاى 2 ـ 3 ـ 30 ـ 50 ـ 70 ـ 90 ، محبت به نوع سوره‏هاى 4 ـ 17 ـ 29 ـ 46 ، سپاس‏گزارى از خدا اكثر سوره‏ها ، وفاى به عهد سوره‏هاى 5 ـ 16 ، صفا و خلوص سوره‏هاى 5 ـ 6 ، محبت به ايتام و دستگيرى از آنان در موارد متعدد ، تقوا و عفت در همه امور سوره‏هاى 24 و 25 ، آزادى بردگان سوره‏هاى 13 ـ 90 ، صبر در صد و سه مورد ، تسليم و رضا در موارد متعدد ، عفو از ديگران سوره‏هاى 3 ـ 16 ـ 24 ـ 43 و كليه كارهاى نيك را اكيداً به مرد و زن دستور مى‏دهد[281] .