عرفان اسلامی جلد 5

و نيز تفكر كنيم در همين قصه شريفه و سبب مزيت آدم و برترى او از ملائكة اللّه ، ببينيم چه بوده كه خود نيز به قدر طاقت به آن آراسته گرديم ؛ مى‏بينيم تعليم اسما سبب برترى او گشت و مرتبه عاليه تعليم اسما تحقق به مقام اسماء اللّه است چنانچه مرتبه عاليه از احصاى اسما كه در روايت شريفه است :

إنَّ لِلّهِ تِسْعة وَتِسْعينَ أسْماءٌ مَنْ أحْصاها دَخَلَ الْجَنَّةَ[286] .

تحقّق به حقيقت آن‏ها است كه انسان را به جنت اسمايى نايل مى‏كند ، انسان با ارتياضات قلبيه مى‏تواند مظهر اسماء اللّه و آيات كبراى الهيه شود و وجود او وجود ربانى و متصرف در مملكت او دست جمال و جلال الهى باشد و در حديث ، قريب به اين معنى است كه :

همانا روح مؤمن اتصالش به خداى تعالى شديدتر است از اتصال شعاع خورشيد به خورشيد[287] .

در هر صورت كسى كه بخواهد از قرآن شريف حظ وافر و بهره كافى بردارد بايد هر يك از آيات شريفه را با حال خود تطبيق كند ، تا استفاده كامله كند ، مثلاً در آيه شريفه سوره انفال آمده :

إِنَّمَا الْمُؤْمِنُونَ الَّذِينَ إِذَا ذُكِرَ اللّهُ وَجِلَتْ قُلُوبُهُمْ وَإِذَا تُلِيَتْ عَلَيْهِمْ آيَاتُهُ زَادَتْهُمْ إِيمَاناً وَعَلى رَبِّهِمْ يَتَوَكَّلُونَ [288] .

مؤمنان ، فقط كسانى هستند كه چون ياد خدا شود ، دل‏هايشان ترسان مى‏شود، وهنگامى كه آيات او بر آنان خوانده شود بر ايمانشان مى‏افزايد ، و بر پروردگارشان توكل مى‏كنند .

شخص سالك بايد اين اوصاف ثلاثه را ببيند با او منطبق است يا نه ؟

آيا وقتى ياد خدا به ميان مى‏آيد ، قلبش فرو مى‏ريزد و ترسناك مى‏شود ؟

و وقتى آيات شريفه الهيه بر او خوانده مى‏شود ، نور ايمان در قلبش افزايش پيدا مى‏كند و اعتمادش بر خداست ؟

يا در هر يك از مراتب راجل و از هر يك از اين خواص محروم است ؟

اگر بخواهد بفهمد كه از حق ترسناك است و قلبش ازترس او فرو مى‏ريزد به اعمال خود نظر كند ؛ انسان ترسناك در محضر كبريايى جسارت به مقام مقدسش نكند و در حضور حضرت حق هتك حرمات الهيه ننمايد ، اگر با آيات الهيه ايمان قوى شود نور ايمان به مملكت ظاهرش نيز سرايت كند .

ممكن نيست قلب كه نورانى باشد و زبان و كلام و چشم و نظر و گوش و استماع نورانى نباشد ؛ بشر نورانى آن است كه تمام قواى ملكيه و ملكوتيه‏اش نوربخش باشد و علاوه بر آن‏كه خود او را هدايت به سعادت و طريق مستقيم كند به ديگران نيز نورافشانى نموده ، آن‏ها را به راه راست هدايت كند .

چنانچه اگر كسى به خداى تعالى توكل و اعتماد داشته باشد ، قطع طمع از دست ديگران كند و بار احتياج خود را به درگاه غنى مطلق افكند و ديگران را كه چون خود او فقيرند ، مشكل‏گشا نداند ؛ پس وظيفه سالك الى اللّه آن است كه خود را به قرآن شريف عرضه بدارد .