عرفان اسلامی جلد 5

توحيدى است از براى او و تحميد و اقرارى است به اين‏كه او خالق و مالك است نه غير او .

الرَّحْمنِ الرَّحِيمِ .

رحمتش بى‏اندازه و مهربانى‏اش هميشگى است .

استعطاف و ذكر آلاء و نعماى اوست بر همه خلق او .

مالِكِ يَوْمِ الدِّينِ .

مالك و فرمانرواى روز پاداش و كيفر است .

اقرار است از براى او به بعث و حساب و مجازات و ايجاب ملك آخرت از براى او مثل ايجاب ملك دنيا .

إِيِّاكَ نَعْبُدُ .

[ پروردگارا ! ] تنها تو را مى‏پرستيم .

رغبت و تقرب به سوى اللّه تعالى است و اخلاص است در عمل از براى او نه غير او .

وَإِيَّاكَ نَسْتَعِينُ .

وتنها از تو كمك مى‏خواهيم .

طلب زياده نمودن توفيق از جانب حضرت اوست ، جهت عبادت و استدامه نعمتى كه بر بنده مرحمت فرموده و درخواست كمك و يارى از جناب اوست .

اهْدِنَا الصِّرَاطَ الْمُسْتَقِيمَ .

ما را به راهِ راست راهنمايى كن .

طلب رشد و راهنمايى دين او و اعتصام به حبل او و طلب زياده نمودن معرفت حضرت اوست .

صِرَاطَ الَّذِينَ أَ نْعَمْتَ عَلَيْهِمْ .

راه كسانى [ چون پيامبران ، صدّيقان ، شهيدان و صالحان كه به خاطر لياقتشان ] به آنان نعمتِ [ ايمان ، عمل شايسته و اخلاق حسنه ]عطاكردى .

تأكيد در سئوال و رغبت است و ياد نمودن ما تقدم از نعمت‏هاى اوست بر اوليا و ميل كردن در اين نعمت‏ها .

غَيْرِ الْمَغْضُوبِ عَلَيْهِمْ .

هم آنان كه نه مورد خشم تواند .

پناه به اوست از اين‏كه از طايفه معاندان و كافران و استخفاف كنندگان به اوامر او باشد .

وَلاَ الضَّآلِّينَ .

و نه گمراه‏اند .

طلب عصمت ، از اين‏كه از گمراهان باشد و از طايفه جاهلان و بى‏معرفتان به حساب آيد .

روى اين حساب در سوره حمد ، انواع خير و حكمت از امر دنيا و آخرت ، جهت انسان جمع است .

آرى ، چون الحمد للّه رب العالمين گويد ، ملتفت باشد كه چه كسى را ستايش و اثبات ربوبيت از براى كه مى‏نمايد ؟ براى كسى كه مستحق جميع محامد است ، وشايسته حمد و ثناى هر ممدوح و حامد است .

و چون الرحمن الرحيم گويد ، متذكر گردد كه هر چه سواى اوست ، پيوسته پرورده قدرت اوست و خوان احسانش نزد هر دشمن و دوست گسترده و رحمت واسعه او در دنيا و آخرت دستگير ضعيفان است و عنايتش فرياد رس هر ناتوان .

چون مالك يوم الدين گويد ، خود را در قيامت در محضر آن جناب و در دادگاه عدل آن حضرت حاضر بيند و مشاهده ثواب و عقاب نمايد .