عرفان اسلامی جلد 5
لطفا منتظر باشید ...
معناى « الرحيم » الرحيم : به مردمى كه در ميدان ايمان و عمل صالحند و از هدايت حضرت او در جهت سلامت عقيده ، عمل ، اخلاق بهره گرفتهاند ، داراى عنايت است و اين عنايت در قيامت نسبت به آنان تجلى كند كه در قرآن فرموده : وَكَانَ بِالْمُؤْمِنِينَ رَحِيماً [434] .و او به مؤمنان مهربان است . گفتهاند كه بنده را سه حالت است :اول آنكه معدوم بود به هستى احتياج داشت .دوم آنكه هست شد به اسباب بقا حاجت دارد .سوم به عرصه قيامت حاضر شود به مغفرت خداوند متعال محتاج خواهد بود.و ذكر اين سه حال در اين سه اسم مندرج است : اى بنده ! اللّه اوست ، تفكر كن كه تو را چگونه از كتم عدم به حيز وجود آورد ، رحمان اوست بنگر تا چگونه اسباب زندگى مهيا كرد ، رحيم اوست ، باش تا فردا ببينى كه تو را در پناه عنايت آرد و پرده مغفرت به روى گناهان تو فرو گذارد . تفسيرى ديگر از « بسم اللّه الرحمن الرحيم » در « مفاتيح الغيب » آورده كه : مداخل وساوس شيطان در نفوس انسان سه است : شهوت و غضب و هوا .از شهوت حرص و بخل زايد و از غضب كبر و عجب آيد و نتيجه هوا ، كفر و بدعت باشد .پس حق سبحانه اين سه اسم فرستاده تا سد مداخل اين ثلاثه نموده ، آدمى را از سلوك باديه غوايت باز دارد ، هر كه بشناسد كه اللّه اوست از فرمان هوا كه معبود گمراهان است ـ و آيه كريمه : اَفَرَأَيْتَ مَنِ اتَّخَذَ إِلهَهُ هَوَاهُ [435] .آيا كسى كه هواى [ نفسش ] را معبود خود گرفته ديدى ؟ . شاهد بر آن است ـ سر ارادت به پيچد و هر كه داند كه رحمان اوست و ملك از اوست از غضب كه منشأ كبر و عجب است احتراز كند و هر كه عارف گردد به آن كه رحيم است ، به واسطه تشبه به بهايم كه سركردگان بيابان شهوتند بر نفس خود ظلم نكند .توجه عملى به اين سه نام مقدس ، علاوه بر اينكه انسان را از رذايل اخلاقى پاك مىكند ، كفه حسنات را هم سنگين مىنمايد .از جناب مستطاب نبوى صلىاللهعليهوآله روايت است كه :چون امت مرا در روز قيامت به موقف حساب بدارند و عملهاى ايشان را در ترازوى عمل نهند ، حسنات ايشان بر سيئات بيفزايد ، امتان پيغمبران گذشته گويند كه امت محمد صلىاللهعليهوآلهوسلم را با وجود كمى عمل چرا كفه حسنات ايشان افزون شد ؟پيغمبران ايشان گويند :به جهت آنكه ابتداى كلام ايشان سه نام از نامهاى الهى بود كه اگر همان سه نام در كفه نهند و همه حسنات و سيئات فرزندان آدم را در كفه ديگر گذارند آن سه نام بر همه زيادتى كند و آن نامها نامهايى است كه در بسم اللّه است[436] .