عرفان اسلامی جلد 5

نماز ناقص ، صلاحيت مقام قرب الهى را ندارد ! و چه بسا كه چنين نمازى به صاحب بدبختش برگشت داده شود و باعث زجر و مشقت و رنج و ناراحتى او گردد .

نماز در حقيقت تعظيم و تكريم به حضرت حق تعالى است و سستى كردن در آداب و شرايط ظاهريه و باطنيه آن منافات با احترام و تعظيم نسبت به حضرت او دارد ، چه رسد به اين‏كه قبول شود و براى ادا كننده‏اش تحصيل قرب و كرامت نمايد .

بر تمام مكلّفين به نماز واجب است كه روح نماز را كه اخلاص و حضور قلب است تا جايى كه ممكن است حفظ نمايند ، ركوع و سجودشان با قلب خاشع باشد ، تكبيره‏الاحرام را نگويند مگر اين‏كه به حقيقت ، خداوند اعلا در قلبشان از هر چيزى بزرگ‏تر باشد ؛ خود را همراه با اركان مختلف نماز با حفظ حقايق لازم حركت دهند و بدانند كه عاجزى به تمام معنى و فقيرى از هر جهت فقير در برابر توانايى مطلق و وجودى مستغنى از همه چيز ايستاده و مى‏خواهند تا جايى كه برايشان ممكن است ، هديه‏اى مورد پسند مولا به حضور حضرتش تقديم كنند .

در هر صورت ، اهل طريقت پس از قيام به نماز بر وفق تمام قواعد شرع و به جاى آوردن افعال و كيفيات و تروك به نحو كامل ، داراى توجهى ديگر ماوراى توجه اهل شريعت هستند و آن توجه قلبى به قبله حقيقى و كعبه معنوى است كه عبارت از قلب حقيقى است ، آن قلبى كه در آثار الهيه از آن تعبير به بيت اللّه الحرام شده ، آن بيتى كه حضرت حق درباره آن فرموده :

لا يَسَعُنى اَرْضى وَلا سَمائى وَلكِنْ يَسَعُنى قَلْبُ عَبْدِىَ الْمُؤمِن[205] .

زمين و آسمانم ، گنجايش تجلى حقيقى مرا ندارد ، اما دل بنده مؤمنم داراى چنين گنجايش و وسعتى است .

تأييد اين حقيقت روايتى است كه از امام رضا عليه‏السلام سؤال مى‏كنند :

ما آدابُ الصَّلاةِ ، قالَ : حُضُورُ الْقَلْبِ[206] .

ادب نماز در حضور قلب است .

و خداوند بزرگ فرموده :

أَلاَ لِلّهِ الدِّينُ الْخَالِصُ [207] .

آگاه باشيد ! كه دين خالص ويژه خداست .

و به فرموده حضرت حق در يك حقيقت جامع :

قُلْ إِنَّ صَلاَتِى وَنُسُكِى وَمَحْيَاىَ وَمَمَاتِى لِلّهِ رَبِّ الْعَالَمِينَ [208] .

بگو : مسلماً نماز و عبادتم و زندگى كردن و مرگم براى خدا پروردگار جهانيان است .