تفسیر هدایت جلد 1

صفحه ى 137

(نامها) دسترس پيدا مى كند و به همين جهت قرآن از علوم با اسماء ياد كرده است.

ولى چرا خدا گفت «نامهاى اينها» و نگفت «نامهاى آنها» يا «نامهاى اين» براى اشاره به طبيعت چنان كه در بعضى نصوص آمده است؟ و در بعضى از نصوص آمده است كه «هؤلاء» اشاره است به محمد (ص) و آل او عليه و عليهم صلوات اللَّه و سلامه، بدان سبب كه پيامبر اسلام (ص) و جانشينان وى برگزيدگان از فرزندان آدم (ع) اند و در نتيجه تجلّيگاه حكمت خداى متعال در آفرينش به شمار مى روند. و در اين باره رأى ديگر آن است كه آيه به خود فرشتگان اشاره مى كند- كه فرشتگان نيز به نوبه خود بر قواى طبيعت تسلّط دارند- و معرفت نامهاى ملائكه به معنى علم داشتن به خصايص چيزها و نشانه هاى قواى طبيعى است.

و در آن هنگام كه فرشتگان گفتند «سبحانك»، اين لفظ را براى بيان اندازه تقديس خود از خدا و اين كه تنها او كامل است و آنان ناتوانند و علمى ندارند به كار بردند.

و شايد آيه اخير دلالتى بر آن كند كه فرشتگان از اعتراض خود چيز ديگرى را در نظر داشتند. شايد نوعى رشك و حسد بر جانشان اثر مى گذاشت كه سپس در ابليس كه از سجده كردن به آدم سر پيچيد تجسم پيدا كرد. و از همين رو خداوند سبحان گفت:

«وَ أَعْلَمُ ما تُبْدُونَ وَ ما كُنْتُمْ تَكْتُمُونَ».

در تمامى اين داستان نماد ديگرى است كه بايد به تفصيل از آن سخن گوييم.

فرشتگان مخلوقاتى موكّل بر حياتند، و در ميان آنان گروه هايى به نام ملائكه بخشش و ملائكه خشم و ملائكه باران و دريا و ابر وجود دارد. و سجده كردن آنان به آدم عليه السلام رمز مسخر بودن طبيعت در برابر او است.

و احاديثى حاكى از وجود ملائكه موكل بر طبيعت وجود دارد كه در اين جا از بعضى از آنها ياد مى كنيم:

1- در كتاب مناقب و تفسير قمى، به نقل صاحب تفسير صافى از آنها،