تفسیر هدایت جلد 1

صفحه ى 263

كه ديگران چه كرده اند اگر خيرى كرده اند براى خود كرده اند، و بر ما است كه كار نيك براى خودمان و بر وفق نيازمنديهاى زمان خود، انجام دهيم و اگر كار بدى كرده اند براى خود كرده اند، و بر ما است كه چنان نكنيم و دليلمان اين باشد كه آنان نيز چنان كرده اند چه ممكن است آنچه ايشان در زمان خود كرده اند به خير ايشان بوده باشد و براى ما نسبت به واقعيت حاضر شر محسوب شود. به همين جهت خدا به صراحت مى گويد:

«تِلْكَ أُمَّةٌ قَدْ خَلَتْ لَها ما كَسَبَتْ- آن امتى بود كه گذشت و رفت آنچه كسب كرده براى خود كرده».

و خير و شر او به خودش مى رسد، «وَ لَكُمْ ما كَسَبْتُمْ وَ لا تُسْئَلُونَ عَمَّا كانُوا يَعْمَلُونَ- و آنچه شما كسب كنيد از آن خود شما است، و براى آنچه آنان كرده اند كسى از شما چيزى نخواهد پرسيد (و مسئوليتى نداريد).»

بلكه شما را درباره آنچه خود كرده ايد مورد سؤال قرار مى دهند، و به همين جهت لازم است در طرز تفكر خود و در اعمالتان مستقل باشيد، كه در اين باره پاداش يا كيفر به خود شما مى رسد نه به كسى ديگر.

[142] و تنها ابلهان چنان مى پندارند كه حقيقت واقع، به دليل آنكه حق است، حتما باقى و برقرار خواهد ماند. هرگز چنين نيست، چه امكان آن هست كه واقعيتى نسبت به يك زمان حق باشد و در عصر ديگر چنين نباشد، و قداست قبله به آن سبب نيست كه خدا در مكان قبله موجود است، بل بدان سبب كه خداوند متعال به آن فرمان داده گفته است:

«سَيَقُولُ السُّفَهاءُ مِنَ النَّاسِ ما وَلَّاهُمْ عَنْ قِبْلَتِهِمُ الَّتِي كانُوا عَلَيْها- مردمان سفيه به زودى خواهند گفت: چه شد كه از قبله اى كه بر آن بودند روگردان شدند؟» چنان مى پنداشتند كه واقعيت سابق براى امت مسلمان كه رو به قبله اى معين براى نماز مى ايستاد، واجب است كه پيوسته ادامه پيدا كند. هرگز چنين