تفسیر هدایت جلد 1

صفحه ى 305

آياتى كه پس از آن خواهد آمد، از مجموعه اى از واجبات امت و آداب دينى آن بحث مى كند. و سخن از قصاص آغاز مى شود كه يك واجب اجتماعى است و به پاسدارى از حرمت جان آدمى بستگى دارد. سپس از وصيت همچون واجبى اجتماعى سخن مى گويد كه به حرمت و احترام مال وابسته است. چه مال چيزى جز تلاش انباشته انسان نيست، و آن كس كه به مال تجاوز مى كند، حتى اگر اين كار پس از مرگ صاحب مال هم صورت بگيرد، زندگى و تلاشهاى صاحب آن را از ميان برده است.

سپس قرآن از روزه و جهاد و حج به عنوان واجبات دينى اجتماعى سخن مى گويد، ولى اين سؤال باقى مى ماند كه: سبب قرار دادن قصاص و وصيت در رديف روزه و جهاد و حج چه بوده است.

پاسخ: قصاص و وصيت از واجباتى اجتماعى است كه همه افراد امت به انجام دادن آن مكلفند، و از اين لحاظ به روزه و جهاد و حج شباهت دارند. و از سوى ديگر، يكى از هدفهاى جامعه اسلامى در وضع شعائر و واجبات پاسدارى از زندگى و اموال مردم است، پس لازم بوده است كه قرآن پيشاپيش از آنها سخن بگويد.

شرح آيات:

[178] «يا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا كُتِبَ عَلَيْكُمُ الْقِصاصُ فِي الْقَتْلى الْحُرُّ بِالْحُرِّ وَ الْعَبْدُ بِالْعَبْدِ وَ الْأُنْثى بِالْأُنْثى - اى كسانى كه ايمان آورده ايد، در مورد كشتگان بر شما قصاص نوشته شد: آزاد به آزاد و بنده به بنده و زن به زن.»

اين حكمى است كه بر امت واجب شده و بر هر يك از افراد آن عملى كردن اين حكم ضرورى است، ولى اين حقى است كه صاحب خون آن را مطالبه مى كند و بايد امت اين حق او را بگيرد و به او بدهد، ولى اگر صاحب خون چشم بپوشد، آزاد است.

«فَمَنْ عُفِيَ لَهُ مِنْ أَخِيهِ شَيْ ءٌ فَاتِّباعٌ بِالْمَعْرُوفِ وَ أَداءٌ إِلَيْهِ