تفسیر هدایت جلد 1

صفحه ى 61

هنگام كه يك عرب كلمه «قرب» را در ميدان مخصوص «اقترب» به كار مى برد، يا حتى كلمه «سار» را به جاى «سارب» مورد استفاده قرار مى دهد، سايه هاى دو كلمه با يكديگر آميخته مى شود و الهامبخشيهاى خاص آن از ميان مى رود.

- ثانيا: چنان در اذهان ما جايگزين شده است كه الفاظ عربى معانى جامد و محدود شده دارند، و احساس ما نسبت به محور شعاع كلمه از ميان رفته است. هنگامى كه كلمه «جنّ» را به كار مى بريم، آفريده عجيب و غريبى در ذهن ما جلوه گر مى شود، بدون آنكه لحظه اى به اين انديشه بيفتيم كه ميان اين آفريده و كلمه «ج ن ن» چه ارتباطى وجود دارد. كلمه «جنين» را به كار مى بريم، بدون اين كه بدانيم در اين نامگذارى ارتباطى با معنى موجود بودن فرزند در شكم مادرش وجود دارد: «جنين» و «جنّ» هر دو از چشم مردمان پوشيده اند.

و به همين گونه لفظ «خمر» را براى شراب مستى آور، و لفظ «خمار» را براى روپوش زنان به كار مى بريم، بى آنكه توجه داشته باشيم كه وجه مشترك در اين هر دو لفظ كيفيت «پوشاندن» است كه يكى از آنها عقل را مى پوشاند و ديگرى چهره را.

و بدين گونه الهامبخشيهاى لفظ عربى تداخل پيدا مى كند و از اين راه فهم مهمترين خصوصيت از خصوصيات لغت عربى از دست مى رود كه اگر از دست نرفته بود فهم قرآن براى ما بسيار آسان مى شد.

بنا بر اين بر ما واجب است كه از فهم تقليدى الفاظ عربى خود را كنار بكشيم و به افق برترى برسيم كه معنى الهامى كلى از آن استشمام مى شود.

و اين كناركشيدن و بيرون آمدن براى فهم قرآن كريم ضرورى است، چه در قله بلاغتى قرار دارد كه به صورت رعايت تناسب فراگير ميان موضوع و لفظ و ميان واقعيت و تعبير از آن خلاصه مى شود. و بنا بر اين كشف منحنيهاى تعبيرى و الهامبخشيهاى لفظى، در فهم قرآن بيش از هر كتاب ديگر، حايز اهميت خاص است، چه در اين كتاب اساسى همين امر به صورتى خاص و توصيف ناپذير مورد نظر بوده است.