تفسیر هدایت جلد 1

صفحه ى 92

آنها تربيت آدمى و آزمودن او است. و به همين جهت است كه به نيكى و بدى پاداش مى دهد. خدا، علاوه بر رحمت گسترده و دايمى خود، حكيم و فرزانه اى است كه زود به حساب مى رسد و سخت كيفر مى دهد و ناگزير بايد از او بترسيم و از رسيدن عذابش بيمناك باشيم و سخت در طلب رضاى او بكوشيم، بدان جهت كه او:

«مالِكِ يَوْمِ الدِّينِ- مالك روز جزاست.»

و خدا كه مالك يوم الدين است، مالك بهشت و دوزخ و ترازوى سنجش اعمال بندگان و فرمان دادن به بهشت يا دوزخ براى هر يك از بندگان خويش است. و اين تعبير شايسته تر از تعبير «ملك يوم الدّين» به نظر مى رسد، بدان جهت كه ملك (پادشاه) در دولت خود تنها يك چيز را در تصرف دارد كه حكم و سلطه است، در صورتى كه خدا مالك سلطه و همه چيزها و حتى اشخاصى است كه بر آنان فرمان مى راند.

[5] و از آن جا كه خدا پروردگار جهان و جهانيان، و بخشنده و مهربان و صاحب و مالك روز دين و جز است، ناگزير بايد پرستش را تنها مخصوص او كنيم و در هر امر كوچك و بزرگ چشم به او داشته باشيم و از او مدد خواهيم، «إِيَّاكَ نَعْبُدُ وَ إِيَّاكَ نَسْتَعِينُ- تنها تو را مى پرستيم و تنها از تو مدد مى جوييم.»

و اين انديشه داراى دو جنبه مثبت و منفى است:

اوّل: ما به خدا متوسّل مى شويم و پيوندهاى خود را با او محكم مى كنيم كه آشكارترين آنها راه يافتن به روان كردن اوامر است، و اين چيزى است كه به ما در تحمل هر سختى و رنج و دست يافتن به خواسته ها مدد مى رساند.

دوم: ما جز به خدا متوسل نمى شويم، تا چنان نشود كه اتّكالى باشيم و دنباله رو ديگران شويم و سرانجام ما را به بندگى خود درآورند.

هنگامى كه اندكى در معنى اين آيه بينديشيم، خواهيم ديد كه در آن فلسفه