تفسیر هدایت جلد 1

صفحه ى 95

ايشان سلب مى كند، و ناگهان خود را در تاريكيهايى مى يابند كه هيچ چيز را نمى بينند و از همين روى است كه مؤمنان به دعا از خداى بزرگ مى خواهند كه نعمت هدايت را براى ايشان دايمى كند و مستقيم باقى بماند.

«غَيْرِ الْمَغْضُوبِ عَلَيْهِمْ- كسانى كه در معرض خشم (خدا) قرار گرفته اند.»

و چون به عمد از راه راست منحرف شده اند، خداوند نعمت هدايت را از ايشان سلب كرده و پيوسته منحرف باقى خواهند ماند.

مرحله سوم: رهايى از عوامل جبرى انحراف است كه انسان را نادانسته و بدون تصميم گرفتن خودش به راه كج مى كشاند، همچون نادانى و غفلت و فراموشى، كه اينها نيز از عوامل گمراهى است و بايد شخص از شرّ آنها نيز خلاص شود تا استقامت به حدّ كمال رسد.

و بسيارى از مردم، به سبب نادانى ايشان نسبت به دين و خوشبختى و خيرى كه با آن همراه است، انحراف حاصل مى كنند. مانند بيشتر نوجوانانى كه از ارزشهاى خدا دور شده و به چپ و راست رفته اند، و به خاطر دست يافتن به اصول و مبادى باطل اصول و مبادى راست و حقيقى را فدا كرده اند اينان نادانند، بدان جهت كه اگر از دين درست آگاهى مى داشتند، از فداكارى براى حفظ اصول و مبادى حقيقى و درست خوددارى نمى كردند، و چنين است كه مؤمنان در اوضاع و احوال خاص به گناه كشيده مى شوند و هر چه زودتر توبه مى كنند رهبر اينان غفلت و فراموشى است. به همين جهت است كه مؤمنان راستين به وى از خدا مى خواهند كه آنان را به راه راست هدايت كند و از «گمراهان» قرارشان ندهد:

«وَ لَا الضَّالِّينَ- و نه گمراهان.»

رهايى از گمراهى نادانسته تنها پس از رهايى از كجراهى و انحراف دانسته است، چه نور خدا وارد قلب متكبّر معاند نمى شود كه تصميم بر كجراهى گرفته است، و به همين جهت است كه قرآن نخست به خلاص شدن از خشم خدا فرمان مى دهد، و سپس به رهايى از گمراهى.