عقل گرایی در تفاسیر قرن چهاردهم نسخه متنی

ثانياً، همان گونه كه در بحث متشابهات نيز آمد، درك
برخى حقايق براى عموم يا مردمان برخى زمان ها ميسر نيست. از اين رو بايد از تصريح به آن پرهيز كرد.

ج) خصوصيت ديگرى كه مفسران المنار براى روش بيان قرآن درباره اين موضوع برمى شمارند اين است كه اين
كتاب الهى در مقام سخن گفتن از پديده هاى طبيعى، درصدد بيان حقيقت آنها نيست. قرآن كتاب علم نيست،
كتاب هدايت است و از بيان اين مطالب اهداف ديگرى را دنبال مى كند. (94)

ما در بحث از هدف قرآن، به برخى
از اين اهداف كلامى اشاره كرديم.

1. ايان باربور، علم و دين، ص‏212 195.

2. محمد ابراهيم شريف، اتجاهات التجديد فى تفسير القرآن فى مصر، ص‏257 253؛ عبدالمجيد عبدالسلام
المحتسب، اتجاهات التفسير فى العصر الحديث، ص‏217 211.

3. حميد عنايت، سيرى در انديشه سياسى عرب، پيشين، ص‏128 114، عبدالمجيد عبدالسلام المحتسب، پيشين،
ص‏108 103، فهد بن عبدالرحمن بن سليمان الرومى، منهج المدرسة العقلية الحديثة فى التفسير، پيشين،
ص‏146 124.

4. حميد عنايت، سيرى در انديشه سياسى عرب، ص‏160 156؛ فهد بن عبدالرحمن بن سليمان الرومى، منهج المدرسة
العقلية الحديثة فى التفسير، ص‏182 - 175.

5. محمد ابراهيم شريف، اتجاهات التجديد فى تفسير القرآن فى مصر، ص‏704 701؛ فهد بن عبدالرحمن بن سليمان
الرومى، اتجاهات التفسير فى القرن الرابع عشر، ج‏2، ص‏638 و 639.

6. صلاح عبدالفتاح الخالدى، فى ظلال القرآن دراسة و تقويم، ج‏2، ص‏32 13؛ فهد بن عبدالرحمن بن سليمان
الرومى، اتجاهات التفسير فى القرن الرابع العشر، ج‏3، ص‏998 989.

7. على الاوسى، روش علامه طباطبائى در تفسير الميزان، ص‏65 59؛ مهر تابان گردآورنده سيد محمد حسين
حسينى تهرانى، ص‏41.

8. اسامى اين ده نفر: محمد رضا آشتيانى، محمدجعفر امامى، داوود الهامى، اسداللّه ايمانى، عبدالرسول
حسنى، سيدحسن شجاعى، سيد نوراللّه طباطبائى، محمود عبداللهى، محسن قرائتى، محمد محمدى در نهايت سه
نفر آقايان الهامى، ايمانى و طباطبائى همكارى شان با اين مجموعه قطع شد.

9. براى آشنايى بيشتر با چگونگى تقسيم كار و مراحل تهيه، تنظيم و تدوين، ر.ك: ج‏1، ص بيست و يك و بيست و
دو؛ ج‏27، ص‏487 483.

10. همان، ج‏1، ص هجده و نوزده.

11. همان، ج‏1، ص هفده و براى آشنايى بيشتر با اهداف و انگيزه هاى مؤلفان. ر.ك: همان، ج‏1، ص پانزده -
بيست و چهار.

12. همان، ج‏1، ص نوزده.

13. محمد رشيد رضا، المنار، ج‏11، ص‏244.

14. همان، ج‏5، ص‏297 287.

15. همان، ج‏11، ص‏245.

16. همان، ج‏8، ص‏288.

17. همان، ج‏1، ص‏425؛ ج‏2، ص 111 80 ،82 و 112.

18. همان، ج‏2، ص‏95 90؛ ج‏12، ص‏252 و 253.

19. سوره اعراف، آيه 179؛ سوره حج، آيه 46؛ سوره ملك، آيه 10.

20. المنار، ج‏1، ص‏114؛ ج‏5، ص‏297 287.

21. همان، ج‏8، ص‏144.

22. همان، ج‏11، ص‏246.

23. همان، ج‏2، ص‏359.

24. همان، ج‏11، ص‏250.

25. همان، ج‏1، ص‏4.

26. همان، ج‏12، ص‏22.

27. همان، ج‏2، ص‏60.

28. همان، ج‏7، ص‏636 و 637.

29. همان، ج‏1، ص‏212؛ ج‏8، ص‏446 و 447.

30. همان، ج‏8، ص‏409.

31. همان، ج‏1، ص‏210 و 211؛ ج‏11، ص‏302؛ ج‏12، ص‏16 و 17.

32. همان، ج‏2، ص‏64.

33. همان، ج‏1، ص‏212 و 213؛ ج‏8، ص‏291 289؛ ج‏11، ص‏253 247.

34. همان، ج‏1، ص‏249 و 250؛ ج‏8، ص‏291؛ ج‏11، ص‏303.

35. سوره انعام، آيه 11؛ سوره نمل، آيه 69؛ سوره عنكبوت، آيه 20؛ سوره روم، آيه 42.

36. المنار، ج‏8، ص‏289.

37. همان، ج‏2، ص‏63 و 64؛ ج‏7، ص‏638.

38. همان، ج‏1، ص‏22 ،7 و 23؛ ج‏8، ص‏393 و 394.

39. بادها را مى فرستد تا مژده اى پيش از فرا رسيدن رحمت او باران باشد. سوره اعراف، آيه 56.

40. المنار، ج‏8، ص‏489 482.

41. همان، ج‏1، ص‏210.

42. همان، ص‏210؛ ج‏12، ص‏20.

43. همان، ج‏1، ص‏210؛ ج‏12، ص‏19.

44. همان، ج‏1، ص‏210؛ ج‏2، ص‏63 57؛ ج‏8، ص‏446 و 447؛ ج‏12، ص‏17 و 19.

45. كسى كه زمين را براى شما بسترى و آسمان را ساختمانى قرار داد. سوره بقره، آيه 21.

46. المنار، ج‏1، ص‏187 و 188.

47. به درستى كه خداوند از اين كه به پشه اى يا برتر از آن مثلى بزند، پروا ندارد، سوره بقره، آيه 26.

48. المنار، ج‏1، ص‏237.

49. او كسى است كه خورشيد را نورانى قرار داده است. سوره يونس، آيه 5.

50. المنار، ج‏11، ص‏302.

51. ازتو درباره خون حيض مى پرسند. در جواب بگو آن (چيز ناخوشايند) آزار (رسانى) است أ. سوره بقره، آيه 222.

52. المنار، ج‏2، ص‏359 و 360.

53. شب را در روز داخل مى كند و روز را در شب داخل مى كند و زنده را از مرده خارج مى كند و مرده را از زنده
خارج مى كند. سوره آل عمران، آيه 26 و 27.

54. المنار، ج‏3، ص‏274 و 275.

55. به درستى كه در آفرينش آسمان ها و زمين و از پس يكديگر آمدن شب و روز، نشانه هايى براى صاحبان خرد
وجود دارد. سوره آل عمران، آيه 190.

56. المنار، ج‏3، ص‏298.

57. به درستى كه خداوند شكافنده هسته ها و دانه ها است. سوره انعام، آيه 95.

58. المنار، ج‏7، ص‏630.

59. به درستى كه در از پس يكديگر آمدن شب وروز أ. سوره يونس، آيه 6.

60. المنار، ج‏11، ص‏305.

61. و در آن، از هر چيزى به اندازه و سنجيده رويانديم. سوره حجر، آيه 18.

62. المنار، ج‏1، ص‏211.

63. او كسى است كه هر آن چه در زمين است را براى شما آفريد، آن گاه به آسمان روكرد و آن راهفت آسمان راست
نمود. سوره بقره، آيه 29.

64. المنار، ج‏1، ص‏245.

65. همانا در آفرينش آسمان ها و زمين و از پى يكديگر آمدن شب و روز أ. سوره بقره، آيه 164.

66. المنار، ج‏2، ص‏58.

67. و هيچ جنبنده اى در زمين وجود ندارد مگر آن كه رزق او برخداوند است. سوره هود، آيه 6.

68. المنار، ج‏12، ص‏13.

69. مثلاً در تفسير آيه 38 انعام از وجود آب و گياه و انواع موجودات زنده در مريخ به عنوان يك مطلب علمى
سخن مى گويند المنار، ج‏7، ص‏392. و يا در تفسير آيه 59 سوره انعام مطالبى را درباره علت پسر يا دختر
شدن جنين نقل مى كند كه كاملاً اشتباه است. المنار، ج‏7، ص‏466 464.

70. همان، ج‏2، ص‏60.

71. همان، ج‏12، ص‏22.

72. همان، ج‏8، ص‏455.

73. همان، ج‏1، ص‏10.

74. همان، ص‏251.

75. اى مردم! از پروردگارتان بترسيد، پروردگارى كه شما را از نفس واحدى آفريد و زوجش را از او خلق كرد و
از آن دو، مردان و زنان بسيارى را منتشر نمود. سوره نساء، آيه 1.

76. المنار، ج‏4، ص‏327 323.

77. همان، ج‏1، ص‏7.

78. همان، ص‏4.

79. چيزى را در كتاب فروگذار نكرديم. سوره انعام، آيه 38.

80. المنار، ج‏7، ص‏395.

81. همان، ص‏629 و 630.

82. شب را در روز داخل مى كند و روز را در شب داخل مى كند و زنده را از مرده بيرون مى آورد و مرده را از
زنده خارج مى كند. سوره آل عمران، آيه 27.

83. المنار، ج‏3، ص‏274 و 275.

84. از پروردگارتان بترسيد، پروردگارى كه شما را از نفس واحدى آفريد و زوجش را از اوخلق كرد و از آن
دو، مردان و زنان بسيارى منتشر نمود. سوره نساء، آيه 1.

85. المنار، ج‏4، ص‏327.

86. همان، ج‏7، ص‏650؛ ج‏11، ص‏295 و 301.

87. همان، ج‏1، ص‏20.

88. همان، ص‏212؛ ج‏8، ص‏447.

89. همان، ج‏1، ص‏18.

90. همان، ج‏3، ص‏297 و 298.

91. همان، ص‏171.

92. همان، ص‏170 و 171.

93. همان، ج‏1، ص‏23؛ ج‏7، ص‏393.

94. همان، ج‏1، ص‏212.