9 ـ كنجكاوى از عيوب مردم - عرفان اسلامی جلد 10

پيامبر اسلام صلى‏الله‏عليه‏و‏آله ضمن حديثى كبر و منش‏هاى نابخردانه را به :

بَطَرُ الْحَقِّ وَغَمْصُ النّاسِ[123] .

تعبير فرموده .

منظور از بَطَرُ الْحَق ، مردود ساختن سخن به گوينده آن و عدم اعتراف به حقّانيّت آن پس از اثبات و محرز بودن آن است و منظور از غَمْصُ النّاس پست و حقير شمردن مردم مى‏باشد .

چنان مناظره كننده كذايى در صدد است كه حق و حقيقت ، با وجود اين كه كاملاً براى وى واضح است ، از نظر ديگران مخفى مانده تا بتواند آن را بر گوينده رد كرده و احياناً وى را تحقير كند ، چون مى‏پندارد تنها خودش محق است و طرف او به حق آشنايى ندارد و به باطل مى‏انديشد و خيال مى‏كند كه طرف او فاقد ملكه و نيروى علمى و قابليت شناخت قوانينى است كه علم و دانش را براى انسان به ارمغان مى‏آورد .

از رسول خدا صلى‏الله‏عليه‏و‏آله نقل است كه خداوند فرمود :

شكوه و عظمت ، پوشش مرا تشكيل مى‏دهد و كبريا و بزرگى ردا مرا مى‏نمايد ، اگر كسى در اين دو سمت و صفت الهى با من به نزاع و هماورى برخيزد او را درهم شكسته و نابودش مى‏سازم[124] .

رسول خدا صلى‏الله‏عليه‏و‏آله فرمود :

عظيم‏ترين و پرمخاطره‏ترين كبر ، عبارت از غَمْصُ الْخَلْقِ وَسَفَهُ الْحَقِّ است .

راوى مى‏گويد : معناى اين دو جمله را سؤال كردم ، حضرت فرمود :

آن است كه تو حق را نشناسى و از اهل حق خرده‏گيرى كرده و بى‏جهت آن‏ها را مورد انتقاد قرار دهى ، اگر كسى با چنين روحيه‏اى با افراد جامعه رفتار كند در حقيقت با خداوند متعال به نزاع و درگيرى برخاسته و با او در عظمت و كبريايى و بزرگيش هماوردى و همتايى دست يازيده است[125] .

9 ـ كنجكاوى از عيوب مردم

نهمين آفت و عارضه زيان بخش مراء و مجادله ، پى‏گيرى و تجسّس از عيوب و زشتى‏هاى افراد جامعه است .

شخص مجادله كننده درصدد يافتن و جستجوى لغزش زبانى و يا لغزش‏هاى ديگر در بيانِ طرف خود مى‏باشد تا آن را براى روز مبادا براى خود عليه طرف ذخيره و آماده ساخته و وسيله‏اى براى تحكيم مبانى و شخصيت خود و پاكى خويش قرار دهد و يا احياناً كمبود و نقايص خود را بدين وسيله جبران و دفع نمايد .

حتى چنين حالتى براى بى‏خبران و افرادى كه از مجراى علم و دانش ، جوياى دنيا هستند ، در عين نفوذ و گسترش ، استمرار و ادامه پيدا مى‏كند تا آنجا كه از كم و كيف حالات و عيوب و نقايص طرف مقابل خود تحقيق و كنجكاوى مى‏نمايند تا در پى آن ، چنين عيوب و نواقص را در حضور وى به رخ او كشيده و شفاهاً آن‏ها را در برابر او مطرح سازند و احياناً مى‏كوشند اين عيوب را دليل و دستاويزى براى كوباندن طرف قرار داده و به اطرافيان مى‏گويند : ديديد چگونه طرف را شرمسار و بى‏آبرو ساختيم ؟ ! ! و از اين قبيل افكار و رفتار ناستوده‏اى كه بى خبران از دين و ايمان و رهروان طريقه شيطان و ابليس مآبان دچار و گرفتار آن مى‏باشند ، در حالى كه خداوند متعال فرموده :

وَلاَ تَجَسَّسُوا [126] .