قاموس قرآن جلد 6

از بزرگان خود پيروى كرده و عن جهل آن عقيده را داشتند پس باطمينان ميشود گفت كه كفر از روى جهل و از روى عدم توجه نيز كفر است و گرنه در باره عدّه بسيارى كه كفر را از پدران خود بارث برده‏اند و بيسواد و بى‏توجه‏اند بايد بگوئيم كافر نيستند و واسطه ميان كفر و ايمان‏اند، ايضا آياتى نظير هُوَ الَّذِي خَلَقَكُمْ فَمِنْكُمْ كافِرٌ وَ مِنْكُمْ مُؤْمِنٌ تغابن: 2. وَ مَنْ لَمْ يَحْكُمْ بِما أَنْزَلَ اللَّهُ فَأُولئِكَ هُمُ الْكافِرُونَ مائده: 44. ظهورشان در اعمّ است، آنكه «ما انزل اللّه» را ميداند و با آن حكم نميكند و آنكه نميداند هر دو «بِما أَنْزَلَ اللَّهُ» حكم نكرده‏اند پس كافراند.

گفتيم: اگر آيات بكفّار عن جهل شامل نشود پس بايد گفت مردم سه گروه‏اند: مؤمن و كافر از روى عناد و كافر از روى جهل، كه واسطه است ميان مؤمن و كافر. پس يا بايد كافر را اعمّ بدانيم و يا قائل بواسطه شويم ولى ناگفته نماند كه ظهور اكثر آيات در كفر عنادى است و در كفر از روى قصور كم استعمال شده است.

امّا راجع بسؤال دوم كه عذاب آخرت براى كافر عنادى است يا اعمّ ميباشد؟

بايد دانست كه كفّار عن جهل در حكم مستضعفين و يا از مصاديق مستضعفين‏اند كه در «ضعف» در باره آن مفصّلا بحث كرده‏ايم و آيات عذاب شامل حال كسانى است كه دانسته و از روى عناد و لجاج بحق تسليم نشده و ايمان نمياورند يعنى آنانكه حجّت بر آنها تمام شده و مورد تبليغ قرار گرفته‏اند ولى انبياء و دين را تكذيب كرده و از پيشرفت آن جلوگيرى نموده‏اند.

در اين مطلب دو دسته آيات داريم:

اول

آياتيكه بعد از «كَفَرُوا» قيد «وَ كَذَّبُوا، ... وَ صَدُّوا عَنْ سَبِيلِ اللَّهِ» دارند يعنى آنانكه كافر شده و حق را انكار كرده و پيامبران را تكذيب نموده‏اند و مانع پيشرفت دين شده‏اند روشن است كه تكذيب و صدّ پس از