كلمه‏ - قاموس قرآن جلد 6

است كه با چشم يا گوش درك شود كلام با گوش و كلم (زخم) با چشم درك ميشود «كلّمته» يعنى باو زخمى زدم كه اثرش ظاهر شد.

در مجمع فرموده: كلم بمعنى زخم است و معناى اصلى آن تأثير ميباشد كلم (زخم) اثرى است دلالت بر زخمزن دارد و كلام اثرى است دلالت بر معنى دارد. ظاهرا كلام راغب نيز بكلام مجمع راجع است.

در شرح جامى گويد: علّت اين تسميه آنست كه كلمه و كلام در نفوس و اذهان اثر ميكند مانند زخمها در اجسام.

پس منطوق انسان را از آنجهت كلمه و كلام گويند كه در اذهان اثر ميگذارند بواسطه دلالت بر معانى خود.

تكليم و تكلّم هر دو بمعنى سخن گفتن است و در اولى مفعول منظور است بخلاف دومى مثل وَ كَلَّمَ اللَّهُ مُوسى‏ تَكْلِيماً نساء: 164. خدا با موسى بطور مخصوصى سخن گفت.

و مثل لا يَتَكَلَّمُونَ إِلَّا مَنْ أَذِنَ لَهُ الرَّحْمنُ نباء: 38. سخن نميگويند مگر آنكه خدا اذنش داده است.

كلمه‏

در قرآن كلمه در قرآن بچند معنى آمده است:

1- لفظ و سخن. يَحْلِفُونَ بِاللَّهِ ما قالُوا وَ لَقَدْ قالُوا كَلِمَةَ الْكُفْرِ توبه:

74. كه مراد كلام كفر آميز است كَبُرَتْ كَلِمَةً تَخْرُجُ مِنْ أَفْواهِهِمْ إِنْ يَقُولُونَ إِلَّا كَذِباً كهف: 5.

2- عيسى عليه السّلام إِنَّمَا الْمَسِيحُ عِيسَى ابْنُ مَرْيَمَ رَسُولُ اللَّهِ وَ كَلِمَتُهُ أَلْقاها إِلى‏ مَرْيَمَ نساء: 171. إِنَّ اللَّهَ يُبَشِّرُكِ بِكَلِمَةٍ مِنْهُ اسْمُهُ الْمَسِيحُ عِيسَى ابْنُ مَرْيَمَ آل عمران: 45. ظاهرا عيسى عليه السّلام از آنجهت كلمة خوانده شده كه وجودش اثر بخصوصى بود از جانب خدا، گر چه مخلوق همه كلمات اللّه‏اند ولى اين عنايت در اثر بى‏پدر بودن در عيسى عليه السّلام بيشتر است. بعضى گفته‏اند:

علت اين تسميه آنست كه آنحضرت در اثر كلمه «كُنْ» از جانب خدا «فَيَكُونُ» شده است ولى كلمه «كُنْ»