قاموس قرآن جلد 6

مترى چند ميليارد كهكشان مجزّا وجود دارد و در فاصله 85 ميليون سال نورى كهكشانهاى ديگرى كشف كرده‏اند كه هر يك داراى ميلياردها ستاره‏اند آنوقت ملاحظه فرمائيد مخلوقات خدا چه قدر و تا كجااند (سبحان من خلق العالم) و حتى اگر ذرّات آب دريا با خود آن نوشته شود بخودش هم كفايت نخواهد كرد كجا مانده بموجودات ديگر. از اينجا است كه «لَنَفِدَ الْبَحْرُ قَبْلَ أَنْ تَنْفَدَ كَلِماتُ رَبِّي».

معنى آيه اول: بگو اگر براى شمردن مخلوقات پروردگارم دريا مركّب بود هر آينه پيش از تمام شدن موجودات دريا تمام ميشد و اگر درياى ديگرى مانند آنرا بكمك مياورديم باز تمام ميشد.

آيه دوم: اگر همه درختان روى زمين قلم بودند و دريا با هفت درياى ديگر مركّب ميبود (در شمارش مخلوقات خداوندى درياها تمام ميشدند ولى) مخلوقات خدا تمام نميشد حقّا كه خدا عزيز و حكيم است.

هفت دريا براى مثال است نه اينكه مثلا هشت دريا كفايت ميكرد.

در مجمع ذيل آيه اول كلمات را:

آنچه خدا از كلام و حكمتها در قدرت دارد و در ذيل آيه دوم مقدورات و معلومات خداوند گرفته كه با كلمات تعبير آورده ميشوند.

در الميزان آمده: خدا با دهان سخن نميگويد قول خدا همان فعل خداست، فعل خدا كلمه خوانده ميشود كه بر وجود خدا دلالت دارد .. و از اين معلوم ميشود هر چه بوجود ميايد و هر واقعه‏اى كه بوجود ميپيوندد از اين حيث كه دالّ بر خداست كلمه خوانده ميشود، در ذيل آيه دوم نظير اين سخن را گفته و علت تمام نشدن كلمات را غير متناهى بودن آنها دانسته است. ولى چنانكه گفتيم از آيات غير متناهى بودن كلمات استفاده نميشود مگر آنكه مراد از آنها مثل قول مجمع مقدورات خداوند باشد.