قاموس قرآن جلد 6

و حق همان است كه گفتيم، جوهرى در صحاح گويد: كان گاهى زايد آيد براى توكيد مثل «كانَ اللَّهُ غَفُوراً رَحِيماً» نگارنده گويد اين سخن كاملا حقّ است و «كان» فقط براى تثبيت وصف غفران و رحمت براى خدا است. در اقرب آنرا دوام و استمرار گفته است.

3- وَ كانَ الْإِنْسانُ عَجُولًا اسراء:

11. وَ كانَ الشَّيْطانُ لِرَبِّهِ كَفُوراً اسراء: 27. إِنَّ الشَّيْطانَ كانَ لِلْإِنْسانِ عَدُوًّا مُبِيناً اسراء: 53. «كان» در اينگونه مواقع نيز دلالت بر ثبوت وصف و قليل الانفكاك بودن آن دارد.

4- كُنْتُمْ خَيْرَ أُمَّةٍ أُخْرِجَتْ لِلنَّاسِ آل عمران: 110. كَيْفَ نُكَلِّمُ مَنْ كانَ فِي الْمَهْدِ صَبِيًّا مريم: 29. معنى كان در هر دو آيه بمعنى «هست» است كه همان وقوع باشد يعنى: شما بهترين امّت هستيد كه براى مردم بوجود آمده.

چطور سخن گوئيم با آنكه كودك در گهواره است. درباره آيه اوّل گفته‏اند: كان براى حال است راغب در آيه دوّم گفته دلالت بر گذشته دارد و لو بطور لحظه.

5- أَبى‏ وَ اسْتَكْبَرَ وَ كانَ مِنَ الْكافِرِينَ بقره: 34. گفته‏اند كان در آيه بمعنى «صار» است يعنى امتناع و خود پسندى كرد و از كافران شد.

6- قاموس و اقرب الموارد تصريح كرده‏اند كه كان بمعنى استقبال نيز آيد وَ يَخافُونَ يَوْماً كانَ شَرُّهُ مُسْتَطِيراً انسان: 7. را شاهد آورده‏اند.

7- وَ إِنْ كانَ ذُو عُسْرَةٍ فَنَظِرَةٌ إِلى‏ مَيْسَرَةٍ بقره: 280. گفته‏اند كان در آيه تامه و بمعنى «وقع» است يعنى اگر قرضدار در تنگى باشد مهلت است تا وسعت يافتن او.

(مكان): اسم مكان است بمعنى موضع حصول شى‏ء راغب گويد در اثر كثرت استعمال توهم شده كه ميم آن از اصل كلمه است أَوْ تَهْوِي بِهِ الرِّيحُ فِي مَكانٍ سَحِيقٍ حج: 31. يا باد او را بمكانى دور ساقط كند.

(مكانت): بمعنى موضع و منزلت است مثل وَ لَوْ نَشاءُ لَمَسَخْناهُمْ عَلى‏