قاموس قرآن جلد 6

زمين در اصل مذاب بوده سپس در اثر سرد شدن قسمتى از آن منجمد شده و بتدريج بر وسعت آن افزوده تا تمام سطح آنرا فرا گرفته است، در اينصورت معنى مدّ الارض را بهتر درك خواهيم كرد يعنى: او كسى است كه زمين را گسترش داد و در آن كوههاى پا بر جا و نهرها قرار داد.

نظير وَ الْأَرْضَ مَدَدْناها وَ أَلْقَيْنا فِيها رَواسِيَ ... حجر: 19.

(مَدّ عَين) لا تَمُدَّنَّ عَيْنَيْكَ إِلى‏ ما مَتَّعْنا بِهِ أَزْواجاً مِنْهُمْ ... حجر: 88. مدّعين بمعنى نگاه شديد و خيره شدن است يعنى چشمانت را بچيزهائيكه بدسته‏هاى- كفّار داده‏ايم نگران مكن.

كَلَّا سَنَكْتُبُ ما يَقُولُ وَ نَمُدُّ لَهُ مِنَ الْعَذابِ مَدًّا مريم: 79. آنچه ميگويد مينويسيم و عذاب را بر او افزون ميكنيم.

قُلْ مَنْ كانَ فِي الضَّلالَةِ (فَلْيَمْدُدْ) لَهُ الرَّحْمنُ مَدًّا حَتَّى إِذا رَأَوْا ما يُوعَدُونَ إِمَّا الْعَذابَ وَ إِمَّا السَّاعَةَ فَسَيَعْلَمُونَ مَنْ هُوَ شَرٌّ مَكاناً وَ أَضْعَفُ جُنْداً مريم: 75.

«فَلْيَمْدُدْ» امر غائب است مراد از آن مهلت ميباشد. گويند براى حتمى بودن مهلت بصورت امر آمده است يعنى هر كه در ضلالت باشد خدا حتما باو مهلت خواهد داد ولى وقت آمدن عذاب يا قيامت خواهد دانست كه موقعيّت بدى داشته و بى‏يار و ياور است.

وَ الْبَحْرُ يَمُدُّهُ مِنْ بَعْدِهِ سَبْعَةُ أَبْحُرٍ ... لقمان: 27. «منظور از «يمد» امداد و يارى است.

اللَّهُ يَسْتَهْزِئُ بِهِمْ وَ يَمُدُّهُمْ فِي طُغْيانِهِمْ يَعْمَهُونَ بقره: 15. مراد ظاهرا از «يَمُدُّهُمْ» مهلت است.

أَمَدَّكُمْ بِأَنْعامٍ وَ بَنِينَ شعراء:

133. وَ أَمْدَدْناكُمْ بِأَمْوالٍ وَ بَنِينَ اسراء: 6. شما را با چهارپايان- اموال و پسران فزونى داديم مدّ و امداد هر دو يكى است ولى راغب در مفردات گفته: امداد اكثرا در محبوب و مدّ در مكروه آيد.

(مداد) قُلْ لَوْ كانَ الْبَحْرُ مِداداً لِكَلِماتِ