قاموس قرآن جلد 6

الذَّكَرَ وَ الْأُنْثى‏ مِنْ نُطْفَةٍ إِذا تُمْنى‏

نجم: 46. و او آفريد دو جفت نر و ماده را از آب اندكى آنگاه كه تقدير و اندازه‏گيرى ميشود.

بنظر ميايد: «يمنى و تمنى» در دو آيه فوق اشاره بآن است كه دست تقدير پيوسته نطفه را در هر مرحله اندازه گيرى ميكند زيرا فعل مضارع دلالت بر استمرار دارد.

طبرسى در ذيل آيه دوم فرموده:

منى بمعنى تقدير است شاعر گويد:

«حتّى تبيّن ما يمنى لك المانى» تا بدانى اندازه‏گير چه چيز براى تو اندازه ميگيرد. مرگ را از آن منيّه گويند كه مقدّر و اندازه‏گيرى شده است.

بعضى آنرا ريخته شدن گفته‏اند از «امنى الدّماء: اراقها» يعنى خونها را ريخت آنوقت معنى چنين ميشود:

از منىّ‏اى كه در رحم ريخته ميشود، بنظر نگارنده معنى اوّل بهتر است ولى در أَ فَرَأَيْتُمْ ما تُمْنُونَ واقعه: 58 بمعنى ريختن است يعنى: خبر دهيد از نطفه‏ايكه در رحم مى‏ريزيد. (تمنّى): آرزو كردن. زيرا كه آرزو شده در ذهن انسان اندازه‏گيرى و مصوّر ميشود وَ لَقَدْ كُنْتُمْ تَمَنَّوْنَ الْمَوْتَ مِنْ قَبْلِ أَنْ تَلْقَوْهُ آل عمران:

143. پيش از ملاقات مرگ، مرگ را آرزو ميكرديد وَ لا تَتَمَنَّوْا ما فَضَّلَ اللَّهُ بِهِ بَعْضَكُمْ عَلى‏ بَعْضٍ نساء: 32.

ظاهرا مراد فرقهائى است كه در خلقت ميان زنان و مردان وجود دارد و يا راجع به پيشرفت در مال و اختلاف تقسيم ارث است رجوع شود به تفاسير.

(أُمنيّة): آرزو. راغب گويد: آن صورت حاصله در ذهن از تمنى شى‏ء است. أمنيّة بمعنى دروغ نيز آمده است چنانكه در قاموس و اقرب تصريح شده، و در صحاح گويد: آن در اينصورت مقلوب است از «مين» بمعنى كذب. راغب در علت آن گفته:

چون دروغ در اغلب تصوّر چيز بى‏حقيقت و گفتن آن با زبان است و صحيح است كه از كذب با تمنّى