قاموس قرآن جلد 6

و در متعارف نوشتن را كتابت گويند زيرا كه حروف بعضى با بعضى جمع ميشوند، گاهى بكلام كتاب گفته شود كه حروف در تلفّظ بهم منضم و با هم جمع ميشوند و لذا بكلام خدا با آنكه نوشته نشده بود كتاب اطلاق شده است (راغب).

اينكه گفته شد راجع باصل معناى آن ميباشد و كتاب در اصل مصدر است بمعنى مكتوب بكار رود چنانكه در مصباح گفته ولى راغب گويد:

آن اسم صحيفه است و آنچه در آن نوشته شده يَسْئَلُكَ أَهْلُ الْكِتابِ أَنْ تُنَزِّلَ عَلَيْهِمْ كِتاباً مِنَ السَّماءِ نساء:

153. كه مراد صحيفه نوشته است.

و از «الكتاب» نيز همان مراد است.

ولى در آياتى نظير وَ أَنْتُمْ تَتْلُونَ الْكِتابَ بقره: 44. مكتوب مراد است.

وانگهى كتاب و كتابت بر اثبات و تقدير و ايجاب و واجب و اراده و تقدير و ايجاب و واجب و اراده اطلاق ميشود و اين معانى در قرآن كريم بسيار است. مثل وَ قالُوا رَبَّنا لِمَ كَتَبْتَ عَلَيْنَا الْقِتالَ نساء: 77. كه بمعنى ايجاب است يعنى: خدايا چرا بر ما جنگ را واجب كردى؟ و مثل كَتَبَ عَلى‏ نَفْسِهِ الرَّحْمَةَ ... انعام:

12. يعنى خداوند رحمت را بر خويش الزام و حتمى فرموده است.

و مثل فَالْآنَ بَاشِرُوهُنَّ وَ ابْتَغُوا ما كَتَبَ اللَّهُ لَكُمْ ... بقره: 187. كه بمعنى تقدير است يعنى الآن با زنان نزديكى كنيد و آنچه خداوند از فرزند براى شما مقدّر كرده بجوئيد. ايضا قُلْ لَنْ يُصِيبَنا إِلَّا ما كَتَبَ اللَّهُ لَنا ...

توبه: 51.

در آيه: مِنْ أَجْلِ ذلِكَ كَتَبْنا عَلى‏ بَنِي إِسْرائِيلَ ... مائده: 32. بمعنى ايجاب و حكم است.

در آياتى نظير وَ نَكْتُبُ ما قَدَّمُوا وَ آثارَهُمْ يس: 12. فَلا كُفْرانَ لِسَعْيِهِ وَ إِنَّا لَهُ كاتِبُونَ انبياء: 94. بَلى‏ وَ رُسُلُنا لَدَيْهِمْ يَكْتُبُونَ زخرف: 80.

ظاهرا مراد اثبات و نگهدارى است.