قاموس قرآن جلد 6

جاثيه: 28- 29.

از ميان اين چهار آيه، ظهور آيه سوم در قوّه حافظه است يعنى: اين نيروى مرموز حافظه كه تمام كارها و گفتارها و تمام آنچه انسان مى‏بيند و ميشنود در خود ضبط و حفظ ميكند و انسان پس از گذشت ده‏ها سال بآن رجوع كرده و گذشته‏ها را بياد مياورد و بيان ميكند، اين حافظه روز قيامت در اختيار انسان گذاشته خواهد شد كه با خواندن آن كتاب مرموز و آن نوار ضبط بس حسّاس و غير قابل انكار، درباره خويش قضاوت كند.

اين كتاب در وجود انسان است «وَ نُخْرِجُ لَهُ يَوْمَ الْقِيامَةِ كِتاباً». اين كتاب همان ضبط و عكس اعمال آدمى است كه از وى جدا نيستند زيرا «وَ كُلَّ إِنسانٍ أَلْزَمْناهُ طائِرَهُ فِي عُنُقِهِ» و آدمى با خواندن آن خودش حسابگر خويش است «كَفى‏ بِنَفْسِكَ الْيَوْمَ عَلَيْكَ حَسِيباً».

از آيه چهارم روشن ميشود كه بشر گذشته از نامه عمل شخصى يك نامه عمل عمومى هم دارد كه فرموده: «كُلُّ أُمَّةٍ تُدْعى‏ إِلى‏ كِتابِهَا» معلوم ميشود براى هر امّت نيز كتابى است.

على هذا قطع نظر از اعمال شخصى هر امّت مسئوليتهاى بخصوصى دارند كه نسبت بآنها پاى همه در ميان است و روى آن مسئوليتها كتاب بخصوصى متشكل ميشود و شايد مراد از آن كارها و بدعتهائى باشد كه از يكنفر ساخته نيست بلكه عده‏اى دست بدست هم داده آنها را بوجود مياورند.

ايضا در آيات فَمَنْ أُوتِيَ كِتابَهُ بِيَمِينِهِ فَأُولئِكَ يَقْرَؤُنَ كِتابَهُمْ اسراء:

71. همچنين حاقّه: 19 و 25، انشقاق:

7 و 10. مراد كتاب اعمال است.

در رساله معاد از نظر قرآن و علم ص 96 تا 109. توضيح داده شده كه آيات درباره ثبت و ضبط اعمال سه دسته‏اند: اول آياتيكه دلالت بر شمارش و ضبط اعمال دارند، دوم آياتيكه بمجسّم شدن و در يك جا جمع گرديدن اعمال دلالت دارند و سوّم آياتيكه دلالت بر شهادت اعضاء دارند.

مراد از كتاب اعمال در اين آيات