تقسيم شترها - قضاوتهای امیرالمؤمنین علی (علیه السلام) نسخه متنی

تقسيم شترها

سه نفر در تقسيم هفده شتر با هم نزاع مى كردند، اولى مدعى يك دوم و دومى يك سوم و سومى يك نهم آنها بودند و به هر ترتيب كه خواستند شترها را قسمت كنند كه كسرى به عمل نيايد نتوانستند. خصومت به نزد حضرت امير عليه السلام بردند. على عليه السلام به آنان فرمود: مايل نيستيد من يك شتر از مال خودم بر آنها افزوده و آنها را بين شما تقسيم نمايم؟ گفتند: بله، پس يك شتر بر آنها و افزود و مجموعا هيجده شتر شدند و آنگاه يك دوم آنها را كه نه شتر باشد به اولى و يك سوم را كه شش شتر باشد به دومى و يك نهم را كه دو شتر باشد به سومى داد و يك شتر باقيمانده خود را نيز برداشت. [ نكته رياضى اين تقسيم اين است كه آن سه نفر سهامى را كه براى خود تعيين كرده بودند مقدار يك هيجدهم از واحد صحيح كمتر بود، و در حقيقت آن يك هيجدهم به نسبت سهامشان بر سهم هر كدام زيادتر بود؛ مثلا اولى 9 شتر از 17 شتر را مالك بود نه 8/5 از 17 و همچنين دومى و سومى، و چون زياديها دقيق بود و سائلين به نكات رياضى آشنايى نداشتند از اين جهت حضرت بدون تفصيل و توضيح از راه بسيار ساده اى مشكلشان را حل كرد "مولف". شرح بديهيه ابن مقرى. ]

عدد عجيب

مردى يهودى نزد حضرت اميرالمومنين عليه السلام آمده گفت: عددى به من بگو كه بدون كسرى 2/1 و 3/1 و 4/1 و 5/1 و 6/1 و 7/1 و 8/1 و 9/1 و 10/1 داشته باشد على عليه السلام به وى فرمود: اگر بگويم مسلمان مى شوى؟

گفت: آرى. پس به وى فرمود: اضرب ايام اسبوعك فى سنتك؛ [ اين عدد كوچكترين عددى است كه بر اعداد مذكور تقسيم مى شود. ] روزهاى هفته ات را در سالت ضرب كن كه حاصل آن مطلوب توست.

و چون يهودى آن را صحيح يافت مسلمان شد. [ كشكول، شيخ بهائى، ج 2، ص 42. ] شيخ بهائى در خلاصه الحساب [ خلاصه الحساب، ص 136. "الباب الثانى فى حساب الكسور". ] آورده: اگر عدد ماهها در روزهاى ماه و حاصل آن در روزهاى هفته ضرب شود عددى به دست مى آيد كه بدون كسرى بر همه اعداد ياد شده قابل قسمت است.

و نيز اگر مخرج اعدادى را كه حرف عين در آنها هست كه عبارتند از ربع، سبع، تسع و عشر؛ يعنى چهار و هفت و نه و ده در هم ضرب شوند حاصل عددى است كه بر تمام اعداد مذكور تقسيم مى شود. [ كشكول، ج 2، ص 499. ]