مردى كه ضربه اى به سرش كوبيده شده بود نزد اميرالمومنين عليه السلام آمده و ادعا كرد كه در اثر آن ضربه بيناييش ضعيف شده است. آن حضرت وى را در محلى نشانيد و با نشان دادن تخم مرغى ديد چشمش را از چهار جانب آزمايش نمود و چون بينايى از چهار طرف مساوى بود به وى فرمود: ادعايت راست و پذيرفته است. و آنگاه مردى را در همان سن و سال پيش خواند و در كنار او نشانيد و ابتداء ديد چشمش را از چهار جانب آزمايش كرد و سپس تفاوت دو مسافت را تعيين نموده، به همان نسبت به مضروب ديه داد "مثلا اگر نصف بيناييش كم شده بود نصف ديه چشم و اگر ثلث ثلث...". [ عجائب القضايا، قمى، ص 93، حديث 148. مورد اين خبر آزمايش هر دو چشم، و مورد خبر اول يك چشم بوده كه با مقايسه با چشم ديگر آزمايش و تعيين ارش جنايت شده است. ]
آزمايش عنن
زنى ادعا مى كرد شوهرش عنين است. مرد انكار مى كرد اميرالمومنين عليه السلام دستور داد زنانى بدون اطلاع شوهر در رحم زن خلوق "نوعى بوى خوش" داخل كنند، و آنگاه به شوهر فرمود: اگر آلتش به خلوق رسيده عنين نيست. [ فروع كافى، ج 5، ص 411، حديث 8. ]