علم، عقل، دین نسخه متنی

آنها در همه مسائل نيست. از طرفي ما بدون آگاهي از اشكالات و سخنان خوب و بد ديگران و برطرف نمودن اشكالاتي كه بعضي از جاها در كلام بزرگان مشاهده ميكنيم، نميتوانيم چهره زيباي حقيقت را ‌ببينيم و آن را به دنيا و تشنگان حقيقت، نشان دهيم. پس ناچار بايد در جاي خود، نقد كنيم و در سايه نقدها است كه علم توليد ميشود. ما خود نيز پذيراي انتقادهاي عقلي شما هستيم و دست ياري به سوي همه شما دراز مي‌كنيم.

بحث ما، «كلام و فلسفه جديد» است. كلام جديد از لحاظ موضوع، با كلام قديم فرق ندارد. هر دو در مورد خدا و دين به شكل استدلالي و عقلي، بحث مي‌كند. تفاوت اين دو در برخي از مباحث و شبهاتي است كه در كلام قديم مطرح نبوده، ولي اکنون مطرح است. پس در كلام جديد به شبهات جديد هم پرداخته ميشود و به آن‌ها، جواب استدلالي، داده مي‌شود.

در غرب، كلام با فلسفه يكي است. «هر گزارهاي كه از طريق علوم حسي و تجربي نتوان كشف كرد و بايد از طريق عقل به آن رسيد، گزاره فلسفهاي است»، در مورد هر چه باشد: در مورد «اصل وجود»، يا درباره «اصل شناخت»، يا درباره «خدا»؛ حتي درباره سياست و اخلاق هم، اگر ريشهيابي عقلي شود، باز فلسفه است. در اين صورت، اين تعريف فلسفه، هم فلسفه مرسوم در حوزه را شامل است و هم كلام را در قسمتي از حوزه علميه قم، تابه حال، فلسفه به قول مطلق به معناي خاصي به كار ميرفت که همان افكار ارسطو(1) و

1 - ارسطو در سال 384 قبل از ميلاد در استاگيرا در تراكيه متولد شد. او پسر پزشك پادشاه
مقدوني- بود. او در 17سالگي براي تحصيل به آتن رفت و در آنجا مدت بيست سال تا هنگام مرگ افلاطون در سال348 قبل از ميلاد با او معاشرت دائم داشت. ارسطو در سال 343 قبل از ميلاد با دعوت فيليپ مقدوني براي تعليم و تربيت پسرش - اسكندر- به دربار رفت و تا بر تخت نشستن اسكندر- 336 قبل از ميلاد- در مقدونيه بود. ارسطو در سال 322 قبل از ميلاد درگذشت.
ارسطو قائل به عقل براي افلاك است.
ارسطو درباره خدا، گاهي به عنوان «محرك نامتحرك اول»، سخن ميگويد و گاهي به عنوان «خدا» و در اخلاق نيكوماخوس از خدايان سخن گفته است. هيچ دليلي وجود ندارد كه ارسطو محرك اول را معبود شمرده باشد؛ چه رسد به اين كه او را وجودي دانسته باشد كه در پيشگاهش بايد نماز گزارد.
ارسطو در اخلاق كبير صريحا ميگويد: «كساني كه فكر ميكنند كه به خدا ميتوان محبت ورزيد، بر خطا هستند. زيرا الف) خدا نميتواند محبت ما را پاسخ دهد. ب) ما به هيچ وجه نمي‌توانيم بگوييم كه خدا را دوست داريم». كاپلستون مينويسد: «نظر ارسطو در باره خدا كافي و خرسند كننده نيست».