تفاوت انسان با حيوان - علم، عقل، دین نسخه متنی

طباطبايي و آيتالله مصباح، «اراده» را «فعل» مي‌دانند.(1)

تفاوت انسان با حيوان

امتياز انسان از حيوان به چيست؟ تفاوت انسان با حيوان نمي‌تواند اراده باشد؛ زيرا همة حيوانات اراده دارند. با دقت معلوم مي‌شود که تفاوت انسان با حيوان در خود اراده كه حركت اعضاء را به دنبال دارد نيست؛ بلكه در مبادي و سر چشمة اراده است. اراده از انگيزه نشأت مي‌گيرد. در «حيوانات»، انگيزه فقط به صورت غريزي است. زنبور عسل طبق انگيزة غريزي، خانه شش ضلعي مي‌سازد. از قديم الايام شش ضلعي ساخته، هنوز هم همان‌طور مي‌سازد و تغييري در آن مشاهده نمي‌شود. ساير حيوانات هم همين است. روباه براي شكار، حيله‌هاي معين دارد. پدر و جد او هم همين‌گونه عمل كرده‌اند. بچه‌هايش هم اين‌گونه خواهند بود؛ زيرا مبادي اراده در حيوان، تنها غريزه است.

و حيوان طبق غريزه حركت مي‌كند و حركت معين دارد. انسان چنين نيست. انسان دو انگيزه‌اي است؛ يعني همان انگيزه غرايز حيواني كه براي حفظ نفس و نوع خود، لازم است را دارد؛ (مثل احساس گرسنگي، احساس تشنگي، شهوت جنسي و...) . انسان يك جنبه عقلاني هم دارد. عقل پيشروي غريزه را به «حقوق طبيعي»، ديگران، محدود مي‌كند، مثلاً غريزة خوردن مي‌گويد، هر چه را خوردني است، بخور؛ يا هر چه را مي‌خواهي بخور و غريزه جنسي چيز ديگر

1 - اسفار، مقولات عشر، مقوله كيف، كيف نفساني، و كتاب نهاية الحكمة، مقولات عشر.