مكتب‌هاي مختلف شناختي - علم، عقل، دین نسخه متنی

شناخت صحيح هر چيزي بايد، راه مخصوص شناخت آن چيز را پيموده. بديهي است كه پيش از آن بايد راه صحيح‌را ‌شناسائي كرد. بنابراين قبل از آن‌كه به جستجوي راه شناخت صحيح درباره خدا و ساير مبادي تصديقيه خداشناسي بپردازيم، بايد با مكتب‌هاي شناختي آشنا شويم، تا ببينيم راه شناخت خدا بنا بر كدام يك از اين مكتب‌ها، امكان دارد:

مكتب‌هاي مختلف شناختي

1 - مكتب حس گرائي مطلق

اين مكتب، شناخت را مساوي با شناخت حسي (=شناخت محسوسات) مي‌داند: همچون سوفسطائيان و پروتاگوراس.(1)

2 - عقل‌گرائي ارسطوئي

اين مكتب علاوه بر شناخت حسي، به شناخت عقلي هم معتقد است؛ لكن ظاهراً شناخت عقلي ‌را از شناخت‌هاي بعد از شناخت حسي، مي‌داند: همچون(2) ارسطو، هيوم و كانت... يعني اين مكتب، سرچشمه نخستين شناخت را منحصر به شناخت حسي مي‌داند.(3)

1- مجموعه آثار افلاطون، قسمت گفتگوي سقراط با طرفداران پروتاگوراس.

2. مراجعه شود به آثار افلاطون، جلد 5، بحث شناسايي.

3. اصول فلسفه و روش رئاليسم علامه طباطبايي، ج 2: «نظريه ارسطو» در باب اصول معرفت، شامل دو قسمت اصلي زير است «1- ذهن در ابتدا، داراي هيچ معلوم و معقولي نيست تمام تصورات كلي و جزئي در همين جهان بعد از تولد حاصل ميشود 2- ادراكات جزئي، مقدم بر ادراكات كلي است» -
سندي در دست نيست كه آيا ارسطو قسمت دوم نظريه خويش را درباره جميع معلومات و معقولات داشته يعني حتي آن قسمت از تصورات عقلي را كه در منطق خويش آنها را «بديهيات اوليه» خوانده از همين قبيل
ميدانسته است و عقيده داشت كه «بديهيات اوليه» نيز مسبوق به ادراكات جزئيه حسيّه است و يا اينكه آن عقيده را در خصوص ماديات داشته و اما بدهيات اوليه بدون دخالت ادراكات جزئي براي عقل حاصل مي‌شود...، چاپ پنجم، سال 1367، ص 13-14.