سؤال - علم، عقل، دین نسخه متنی

This is a Digital Library

With over 100,000 free electronic resource in Persian, Arabic and English

علم، عقل، دین - نسخه متنی

سید محمدرضا علوی سرشکی؛ مقرر: سیدعباس طباطبائی فر؛ ویراستار: سید محمدرضا حسن زاده طباطبائی

| نمايش فراداده ، افزودن یک نقد و بررسی
افزودن به کتابخانه شخصی
ارسال به دوستان
جستجو در متن کتاب
بیشتر
تنظیمات قلم

فونت

اندازه قلم

+ - پیش فرض

حالت نمایش

روز نیمروز شب
جستجو در لغت نامه
بیشتر
لیست موضوعات
توضیحات
افزودن یادداشت جدید

آيا «مبادي اراده»، اختياري است يا اضطراري؟ بعضي مثل مولف اسفار و مرحوم طباطبايي(1) به تبع ابن سينا در شفا، مطلقا آن را اضطراري دانسته‌اند. ابن سينا اراده را هم مثل همه معلول‌هاي خارجي، معلول عواملي مي‌داند كه بالاضطرار محقق مي‌شود.

سؤال

حال آيا همة «مبادي اراده»، اختياري است، يا همه اضطراري است، يا بعضي از «مبادي اراده»، اضطراري و بعضي ديگر، اختياري است؟

مرحوم ملاصدرا:(2)

«معقول نيست بگوييم بعضي مقدمات اراده، اختياري است و بعضي مقدمات ديگر، اضطراري است. اين حرف، زور است». جالب آنکه قبل از اين جملات، اسفار تصريح به اضطراري بودن همه مقدمات اراده دارد. (3)

نقد

حوادث خارجي به اختيار ما نيست. ما دو جهان داريم: جهان درون و جهان بيرون. «جهان درون»، در اختيار ما است. هر نحو تفكر كنيم و تصميم بگيريم و در خيال خود هر چه بسازيم، در اختيار كامل ما است؛ اما «جهان ماده و طبيعت

1 - اسفار، مقولات عشر، مقوله كيف، كيف نفساني، اراده؛ و نيز در كتاب: نهاية الحكمة، همان مبحث.

2 - كتاب اسفار، ج4، بيان مقولات عشر، قسمت كيف نفساني، فصل 2.

3 -. ..في جعل القصد والاراده من الافعال الاختيارية، نظر؛ اذ لو كان الامر كذلك، لاحتاج الي قصد آخر، و يلزم التسلسل. و «القول بأنّ البعض اختياري، دون البعض، تحكم؛ لا يساعده الوجدان؛ بل الظاهر انه اذا غلب الشوق، تحقق الاجماع بالضرورة؛ و مبادي الافعال الاختيارية، ينتهي الي الامور الاضطرارية التي تصدر من الحيوان، بالايجاب» - اسفار، ج4، القسم الثالث في الكيفيات، فصل 2، ص114.

/ 396