با كدام قانون عليت مي‌توان خدا را اثبات كرد؟ - علم، عقل، دین نسخه متنی

با كدام قانون عليت مي‌توان خدا را اثبات كرد؟

نسبت به قانون عليت چهار ديدگاه وجود دارد. هر ديدگاه نيز بنا بر خاصيتي كه بر آن استوار مي‌شود، نتيجه مخصوص به خود را دارد.

ديدگاه اول

براساس ديدگاه نخست، «قانون عليت» يك «قانون تجربي» است. در اين ديدگاه قانون عليت را نتيجه استقراء مي‌دانند؛ مثل اينكه از کودکي ديده‌ايم آب روان است، يا آتش گرم است؛ لذا آن را پذيرفته‌ايم فيلسوفاني همچون ارسطو، هيوم و شهيد صدر در پي اثبات اين ديدگاه هستند.

1ـ ارسطو در منطق‌خود مي‌گويد: تمام كبريات قياس‌ها از استقراء گرفته شده است(1). حتي قانون عليت هم از استقراء به‌دست آمده است.
نتيجه اين كه: بنا بر اين مبني كه ما قانون عليت را قانوني تجربي و حسي بدانيم، اثبات خدا مشكل مي‌شود.

2ـ هيوم مي‌گويد: ما نمي‌توانيم براي اثبات خدا، از قانون عليت استفاده كنيم؛ زيرا قانون عليت را از تجربه و استقرا گرفته‌ايم؛ مثلاً مكرر ديديم که خانه را بنّاء مي‌سازد، يا آب خنك مي‌كند. ما به اين تصديق حسي در ذهن‌خود عادت كرده‌ايم كه خانه سازنده دارد و آب خنك مي‌كند؛ اما حتي يك بار هم نديده‌ايم كه خدا جهان را خلق كند. پس هيچ استقرائي از او نداريم. بنابراين

1. ترجمه عربي کتاب منطق، تاليف ارسطو، ترجمه عبدالله حمصي به دستور منتصر عباسي، آخر کتاب برهان، باب مبادي: نعلم الاوائل بالاستقرار و ذلک ان الحسّ انّما يحصل فيها الکلي بالاستقراء.