علم، عقل، دین نسخه متنی

در حاليکه ماه در «جمله اي» که در شب عيد فطر، به آسمان اشاره مي‌کني و ماه آسمان را نشان مي‌دهي و مي‌گويي اين ماه است بر «کره ماه»، دلالت مي‌کند پس دلالت يک کلمه بر يک معني در ضمن «يک جمله» با معني همان کلمه در وقتي که در «جمله ديگري» قرار گيرد فرق مي‌کند و لذا با توجه به اينکه جمله از کلمه ها تشکيل شده و معني جمله، متوقف به معني کلمه هاي موجود در ضمن آن جمله است ميگويند: «دلالت جمله که کل باشد بر معني اش، متوقف بر دلالت کلمه ها است که در ضمن آن جمله است» و دلالت «آن کلمه ها بر معني مورد نظر گوينده اش، متوقف بر معني کل جمله است» تا آنکه آن کلمه در ضمن کدام جمله قرار گرفته باشد.

اين قاعده معروف تفسير دوري که اشلاير ماخر گفته مورد تاييد ديگر دانشمندان علوم تفسيري و تاويلي قرار گرفته همچون ديلتاي و گادامر و...

نقد ما اين است: که مجاورت اجزاء در کنار هم قرينه مشخص کننده معني هر جزء است و معني شان اين است که معني کلمات با کمک و همراهي همديگر فهميده مي‌شود همچون اتکاء دو آجر به هم ديگر که هر کدام مانع افتادن ديگري ميشود و اين دور علّي نيست که محال باشد، يعني اين دور را «دور علّي» که محال است نمي‌گويند بلکه «دور لبني و دور معي» است زيرا معني هر کلمه همان معني لغوي و عرفي اش مي‌باشد که معني حقيقي ناميده ميشود مگر آنکه آن کلمه، در کنار کلمات ديگري باشد که در کنار چنان کلماتي بودن، نشان ميدهد که نسبت به آن کلمه، معني مجازي را متکلم قصد کرده است مثل اينکه کسي بگويد پدرم شير است چون معقول نيست