در ميان مسائلى كه از ديرباز، ذهن بشر را به خود مشغول داشته و در تاريخ تفكر بشرى و حيات فكرى هر فرد نقش اساسى و سهم وافر داشته، مفهوم علت ومعلول و وحدت و كثرت مى باشد كه اين چهار امر، چنان كه خواهد آمد از جهتى بايكديگر ملازمند. از زمانهاى قديم، بشر با ديدن جهان كثرتها و تنوعها و اختلافها در اين انديشه حيرتزا فرو رفته كه آيا آنچه درمى يابيم كل واقعيت است و در جهان، كثرت محض حكمفرماست يا اين كه در وراى اين كثرت، وحدتى نهفته است و تنوعهابه سوى فرديت و اختلافها به اتحاد و وحدت باز مى گردند; و در صورت تكثرواقعى عالم چه نوع ارتباطى بين اجزاى اين مجموعه حاكم است و در صورت حاكميت وحدت واقعى بر عالم چه نوع ارتباطى براى اجزاى فرضى آن قابل تصور است. شايد در طول تاريخ چند هزار ساله تفكر بشر فراوان بوده اند، آنان كه در وراى اين الوان و اشعه ها و رنگها و نورها و كثرات، نشانه هايى دال بر وحدت در نظم و هماهنگى يا وحدت در سنخيت و قوام عالم يا وحدت در صانع و مدبرعالم و يا وحدت در هدف و غايت جهان و موجودات آن يافته اند و به ديگران ارائه داده اند; حال چه از طريق وحى يا كشف و شهود، (چنان كه در اديان الهى وتاكيد آنها بر وحدت صنع و وحدت صانع و وحدت غايت و نظم و هماهنگى جهان مشاهده مى كنيم) و چه از طريق تفكر عقلى، (چنان كه در برخى اديان بشرى يا مكاتب فلسفى مى بينيم)، و چه از طريق كشفى صرف.
لطفا منتظر باشید ...
