فصل هفتم: پيامدهاى مبحث تجلى - تجلی و ظهور در عرفان نظری نسخه متنی

فصل هفتم: پيامدهاى مبحث تجلى

پيامدهاى مبحث تجلى

اين فصل در پى بر آورد ميزان تاثير نظريه تجلى در عرصه هاى فلسفى وكلامى مى باشد، در اين بين به نحو گزينشى پنج مساله فلسفى كه اين نظريه عرفانى آنها را متحول ساخته و نيز چهار مساله كلامى پيرامون اصول دين و ارتباطى كه نظريه تجلى در كلام عرفا با اين مسائل پيدا نموده است را مورد بررسى اجمالى قرار مى دهيم.

1. پيامدهاى فلسفى

الف) تجلى و توحيد افعالى

«مولانا»

عرفا مساله نفى تاثير و سلب عليت از اشيا را تحت عناوينى، همچون «توحيد افعالى » و نيز قاعده «الاسباب معدات لامؤثرات » و «الايجاد عند الاسباب لابالاسباب » و....بحث نموده اند كه براى تكميل بحث، لازم است به نحوه طرح وبررسى اين مسائل و استدلال و استشهاد آنها به ادله عقلى، نقلى و كشفى پرداخته شود.

توحيد افعالى در آثار عرفا در دو زمينه كه يكى اعم از ديگرى و داراى شمول بيشترى است مطرح شده، بدين نحو كه عرفا گاه در مورد تاثير و عليت در كل عرصه خلقت و گاه در ارتباط با تاثير و فاعليت انسان و نحوه فاعليت او بحث نموده اند. در بخش اول بدين امر اشاره داشته اند كه چون تاثير و فاعليت و سببيت از شؤون وجود بوده و وجود نيز منحصر به حق تعالى است، پس تاثير و فاعليت منحصر در ذات حق است و ديگر اشيا صرفا بمنزله مظاهر عليت حق تعالى مى باشند، نه مؤثر حقيقى. در اين مورد، بخصوص در ارتباط با كيفيت صحت ياعدم صحت انتساب افعال به غير حق تعالى بحث نموده اند. در بخش دوم در زمينه اختيارى بودن فعل انسان كه مصحح تكليف و ثواب و عقاب او مى باشد، متكفل بحثى در ارائه راه حل، جهت توفيق بين قدرت مطلقه و تامه الهى از طرفى واختيار و اراده انسان از جانب ديگر شده اند كه در اين ميان با اتكا به نظريه تجلى به انضمام جوهره توحيد افعالى قاعده الامر بين الامرين را كه مفاد روايات مستفيضه اماميه است به نحو احسن تفسير نموده اند; در اينجا ما به بخش اول اين بحث مى پردازيم و به بخش دوم در ادامه مبحث پيامدهاى فلسفى و كلامى نظريه تجلى مى پردازيم، ان شاءالله!