اين مساله، ركن اساسى در روش شناسى عرفانى است، بدين معنا كه: على رغم اين كه برخى مباحث عرفان، وراى عقل و فوق ادراك آن مى باشد، اما به هيچ وجه ضد عقل و مخالف برهان نيست و همان طور كه وحى، امورى را كه از دسترس استدلال و برهان بيرون است، بيان مى نمايد، همين طور، امورى را كه از دسترس شهود عارف خارج است نيز تبيين مى كند. اين اصل از طرف ديگر راه و روش صحيح راه بردن فكر و دورى ازرهزنهاى درك صحيح، از جمله حب دنيا و حب نفس و نيز شيوه صحيح سلوك راه الهى به دور از آفات طريقت را مى نماياند. بخشى از اين اصل در نزد عرفاى متقدم به اتحاد طريقت و شريعت و حقيقت تعبير مى شده است. (23) چنان كه در نزدحكماى متاخر به اتحاد مؤداى قرآن، عرفان و برهان معروف است. (24)
5) ظهور و بطون
چنان كه گذشت در منظر عارف، در جهان خلقت كه كتاب تكوينى حق تعالى است، بطون و اسرارى نهفته است كه با كوشش و تهذيب مى توان از ظواهر عالم شهادت به عالم غيب و آخرت پى برد، چنان كه از آيه «يعلمون ظهرا من الحيوة الدنيا و هم عن الاخرة هم غافلون » (25) برمى آيد، چرا كه مؤداى آيه آن است كه آخرت در بطن دنياست و شرط پى بردن به آن گذار از ظواهر دنيا; همچنين درانسان كه عالم كبير است، بطون و لطايف سبعه از طبع و نفس و روح و قلب و سر وخفى و اخفى وجود دارد كه هر مرتبه، پس از حصول مرتبه قبل نائل مى توان شد،چنان كه قرآن مى فرمايد: «و ان تجهر بالقول فانه يعلم السر و اخفى » (26) همين طور نيز قرآن كريم كه كتاب تدوينى حق تعالى است، بطون و اسرارى را در خود دارد كه جز آنهايى كه سنخيت روحى خاص با آن حاصل نكنند، بدان دسترسى نيابند، به تعبير قرآن كريم: «انه لقرآن كريم فى كتاب مكنون لايمسه الاالمطهرون.» (27) عرفا معتقدند آن كس كه در باطن خود سير مى نمايد امكان دسترسى به باطن جهان و باطن قرآن را دارد; اين نكته را بايد در استشهادات عرفا به آيات قرآن كريم در نظر داشت. (28) همچنين اين نكته را نبايد از ياد برد كه ايشان غالبا در طريق استفاده و استنباط از قرآن كريم، بدين امر توجه دارند كه تفسير را از تاويل وتاويل را از يافتن زبان حال و شهود خود در قرآن كريم جدا نمايند، چراكه تفسير،قواعد و اصول خاص خود را دارد و تاويل نيز اصول و مبانى مخصوص، چنان كه عبدالرزاق كاشانى در مقدمه تاويلات خود بدين مهم تنبه داده است كه اگر كسى تاويل خود را از قرآن تفسير بداند، مرتكب تفسير به راى شده است. (29) مساله ظهور و بطون دين از مباحث مهم و اساسى است كه خود نياز به تحقيق و تدوين رساله اى جداگانه دارد.
لطفا منتظر باشید ...
