دروس هیئت و دیگر رشته های ریاضی نسخه متنی

تمام نقاطى در سطح نيم كره از قطب تا قطب كه در تحت يك نصف دائره نصف النهار رازى تا قف واقع شده اند در طول متحدند . و از خط استواء تا قطب را از دو طرف به 90 قسم متساوى قسمت كرده است كه مقدار قوسهاى عرض بلاد دو عرض نقاط تمام سطح كره ارض را حائز است يعنى عرض بلاد و ديگر نقاط كره ارض بدانها تقدير مى شود . ر عرض بلاد و نقاط از صه كه نود درجه يعنى ربع دور است تجاوز نكرده است كه ازى تا صه است . ح تمام بلاد و نقاطى كه در سطح تمام كره ارض يعنى گرداگرد آن ازاى تا صه كه در تحت يك دائره كاملا موازى عظيمه خط استواء است كه از دوائر صغار خواهد بود واقع شده اند در عرض متحدند . ط از دو طرف خط استواء دو مدار به نقطه چينى نشان داده است كه شمالى مدار راس سرطان و جنوبى مدار راس جدى است و فاصله هر يك تا خط استواء به مقدار ميل كلى است چه اين كه خط استواى ارضى در سطح دائره معدل النهار است و دوائر صغار عرضى همه در سطح دوائر صغار يوميه اند كه از جمله اينها اعنى دوائر صغار عرضى و يومى مدار راس سرطان و مدار راس جدى است .

به بيانى كه در درس چهارم و بيستم گفته آمد . ى عرض بلد آن مقدار قوسى از دائره نصف النهار است كه بين دائره صغيره عرضيه و خط استواء واقع مى شود خواه در شمال خط استواء و خواه در جهت جنوب آن بدان نحو كه در آخر درس 26 گفته آمد . با طول بلد آن مقدار قوسى از خط استواء است كه بين دائره نصف النهار مبدأ طول و دائره نصف النهار بلد مفروض واقع مى شود خواه در جهت مشرق آن و خواه در جهت مغرب آن كه در درس چهلم گفته آمد . آنچه كه در بيان نقشه ارضى بر كره مصنوعه گفته ايم وزان و عديل آنرا بر نقشه هاى جغرافيايى مسطح اطلسها اعمال بفرماييد كه از آشنايى به صورت هر يك صورت ديگرى نيز شناخته مى شود . اين درس را مطابق آنچه كه خوانده ايم در همين حد خاتمه مى دهيم و مسائل بسيار ديگر در پيرامون عرض و طول جغرافيائى و بيان نقشه ارضى در پيش است كه به تدريج گفته آيد .

تتمه

جدول حروف جمل و برخى از مطالب را چنان كه اشارتى شده است از التفهيم بيرونى آورده ايم در پايان اين درس دانسته ايم كه عبارت بيرونى را براى آگاهى بيشتر و آشنائى بهتر به سبك سخنش و رسم الخط قدماء در پيرامون حروف جمل از كتاب ياد شده وى حكايت كنيم : ([ شمارها به حرف تازى چگونه نويسند ؟ : اين مواضعتى است و اتفاق ميان گروهى . و بتوانستندى كردن كه بر حروف معجم كردندى آنك ا ب ت ث